Westerborkpad - In het spoor van de Jodenvervolging
33. Etappe 29: Kamp Westerbork
De foto's in deze etappe staan niet helemaal in chronologische volgorde omdat je langs verschillende routes door het kamp kan wandelen.
Aan de rand van het kamp staat de voormalige commandantswoning van de kampcommandant. (Foto 1). Albert Conrad Gemmeker zwaaide van 1942 tot april 1945 vanuit deze woning de scepter over de gevangenen in het kamp. Het huis is vanwege de slechte staat niet toegankelijk voor het publiek, en staat onder een glazen overkapping om het te beschermen terwijl het geconsolideerd wordt. Hoewel het dus niet toegankelijk is voor publiek, mocht journalist en fotograaf Iris Verhoeven van Dagblad van het Noorden er in 2018 wel een kijkje nemen. Hier kun je haar reportage vinden.
NPO 2doc zond in april van dit jaar een documentaire uit over de commandant. Onder zijn leiding werden meer dan tachtigduizend Joden gedeporteerd, maar hij kwam er vanaf met slechts tien jaar cel (waarvan hij er slechts zes uit zou zitten) omdat hij altijd heeft volgehouden niet te weten wat er met de Joden zou gebeuren in de vernietigingskampen. Deze documentaire is hier terug te zien. Ik heb de documentaire gezien, en ik moest hem meerdere malen pauzeren voordat ik verder kon kijken.
Op Foto 2 staat één van de type wagons waarmee de Joden werden gedeporteerd. Het onderstel en de ijzeren constructie zijn authentiek, het hout en de belettering zijn vernieuwd. Het is niet bekend of de wagon die op het kamp tentoongesteld staat, ook is gebruikt voor de deportaties. Op foto 3 is een beeldscherm te zien waarop te lezen valt op welke dagen deportaties werden uitgevoerd, hoeveel personen er werden gedeporteerd en wat de plaats van bestemming was. Eveneens wordt het aantal gebruikte wagons hiervoor vermeld. Op deze plek worden ook namen van slachtoffers voorgelezen.
Foto's 4 en 5 tonen Barak 56. Deze Barak werd vanaf 1942 gebruikt als woonbarak, werkbarak en opslagplaats. Na de oorlog hebben er Molukkers gewoond. In 1965 werd de barak verkocht en aangepast om dienst te doen als landbouwschuur in Zelhem. De Barak werd in 2010 door de eigenaar aan Kamp Westerbork geschonken. Slechts een deel van de originele constructie is bewaard gebleven; De stalen constructie en de fundamenten zijn nieuw. Op de plekken waar de houten barakdelen zijn vergaan zijn foto's in glas aangebracht.
Langs de rand van het pad staan meerdere afscheidsbrieven die gevonden zijn. Bijzonder confronterend om de laatste woorden te lezen van gedeporteerde mensen. (Foto 6)
Voor je richting het kamp gaat, kun je ook naar rechts afslaan, daar zou een verzetsgraf liggen, dat heb ik niet kunnen vinden, ik stuitte wel op een SS-schuilbunker. Deze bunker was bedoeld voor de SS-kampleiding om te schuilen bij eventuele bombardementen door de geallieerden. Hij bestaat uit twee vertrekken en één ingang. Het plafond van de bunker bestaat uit gewapend beton met een dikte van 19 centimeter. De bunker is niet toegankelijk voor publiek.
Foto 8 laat het beroemde 102.000 stenen monument zien. Bij de omschrijving van het monument staat de volgende tekst: "Kamp Westerbork is het verhaal van de moord op 102.000 keer één mens: een moeder, een opa, een tante, een broer, een dochter, een neef, een vriendin, een buurman, een klasgenootje, ... Voor ieder van hen staat hier een steen, op de voormalige appèlplaats van het kamp. De donkere ondergrond waarbinnen de 102.000 stenen zijn geplaatst, geeft de contouren van Nederland weer. Behalve Joden werden vanaf hier ook ongeveer 200 Sinti en Roma en enkele tientallen verzetsstrijders gedeporteerd en vermoord."
Foto 9: Door het gehele kamp zijn dit soort taferelen geplaatst, waarop foto's uit de oorlog te zien zijn. Ik schreef bij foto 4 & 5 al over de Molukkers die in het kamp hebben gewoond. Op 22 maart 1951 kwamen Molukse Militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) aan. Zij waren samen met hun gezin, in opdracht van de Nederlandse regering vanuit Nederlands-Indië naar Kamp Westerbork gebracht. De naam van het kamp werd gewijzigd in Woonoord Schattenberg . Er zouden meer dan 3.000 Molukkers in het kamp komen te wonen, waarmee het één van de grootste woonoorden van Nederland zou worden. Dit duurde tot 1971, toen het kamp werd afgebroken. Bij Molukse families is de keuken een belangrijk onderdeel van het huis. De geplaatste originele ramen zijn afkomstig van een keuken zoals die op het kamp heeft gestaan. De kist bij het monument is een replica van de legerkist die de Molukse leider ds. S. Metiarij (1917 - 2007) bij zich had. De kist bleef in Schattenberg altijd gepakt, want het verblijf in Nederland zou tijdelijk zijn. (Foto 10)
Achterin het Kamp ligt het Nationaal Monument, links geflankeerd door een wachttoren (Foto 11) en rechts een aardappelkelder. Aardappels vormden een belangrijk deel van de voedselvoorziening in het kamp. Het poten, wieden en rooien ervan was een terugkerend ritueel in het kamp. Honderden vrouwelijke gevangenen schilden ze dagelijks. De kelder wordt hedentendage bewoond door een kolonie vleermuizen. (Foto 12).
Het Nationaal Monument. Eindpunt bereikt, missie volbracht. Langzaam loop ik om het monument heen, achter het monument bevindt zich nog het originele stootblok uit de Tweede Wereldoorlog. Ik neem de laatste foto's en word getroffen door de roos bij het monument. In gedachten neem ik afscheid van de slachtoffers en ga richting de uitgang. Tijd om naar huis te gaan en alles te verwerken.
Westerborkpad - Kamp Westerbork (1) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (2) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (3) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (4) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (5) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (6) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (7) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (8) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (9) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (10) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (11) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (12) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (13) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (14) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (15) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (16) (Foto: FOK!)
Westerborkpad - Kamp Westerbork (17) (Foto: FOK!)
