FOK! Wetenschap: Hoe dieren uitsterven door het grote gevecht met de rode koningin.
De meeste dieren die ooit op aarde rond hebben gelopen zijn uitgestorven. Uitsterven is dus een veel voorkomend proces, maar ondanks dat het zo vaak voorkomt weten we eigenlijk nog maar weinig over uitstervingssnelheden en de onderliggende mechanismen. Vandaar dat Charles Marshall en zijn collega's zich over dit vraagstuk gebogen hebben.
Natuurlijk zijn er al eerder wetenschappers geweest die over dit fenomeen nagedacht hebben. Ze hebben verondersteld dat de uitstervingssnelheid van een zoogdier-familie afhankelijk is twee zaken: de hoeveelheid nieuwe soorten die ontstaan in combinatie met de diversiteit van deze nieuwe soorten en de hoeveelheid soorten die uitsterven binnen de zoogdier-familie. Alhoewel dit voor een deel kan omschrijven hoe een zoogdier-familie kan verdwijnen zijn de uitkomsten van deze hypothese niet helemaal te rijmen met de daadwerkelijke data verkregen uit studies.
Om tot een betere hypothese te komen heeft de groep van Marshall gekeken naar een ander evolutionair fenomeen namelijk: het "red queen"-effect. Om dit effect uit te leggen moeten we even een uitstapje maken naar Wonderland. In het beroemde boek Throug the looking glass van Lewis Caroll ontmoet de hoofdrolpersonage Alice in een bijzonder bos de rode koningin. Dit is niet zomaar een bos, maar een bos waar Alice uit alle macht moet rennen maar toch niet vooruit komt. Als zij, al rennend, in dit bos de rode koningin tegenkomt vraagt ze hoe dat nou zit. De koningin verklaart eenvoudigweg dat het logisch is: je moet gewoon hard genoeg rennen om op dezelfde plek te blijven.
Onze natuur is goed te vergelijken met de natuur in Wonderland. Als dier zijnde moet je net zo hard evolueren als je omgeving om op dezelfde plek te blijven. Een mooi voorbeeld hiervan is ons gevecht met virussen en bacteriën. Onze voornaamste verdediging is evolutie, dankzij het survival of the fittest-principe zal resistentie tegen bijvoorbeeld een virus ontstaan. Alles goed en wel maar het virus zelf beschikt over eenzelfde truc en wordt net zo hard resistent voor al onze afweer. Zo blijven we als in het bos van de rode koningin hard rennen om op dezelfde plek te blijven.
Terug naar de uitstervende dieren. Als je rekening houdt met de rode koningin, kun je naast uitsterving en het ontstaan van nieuwe soorten ook een constant gevecht met de omgeving mee berekenen. Dit model hebben de wetenschappers getoetst op 19 zoogdierfamilies die onstaan zijn na het Krijt (zodat de enorme uitsterving van de dino's die waarschijnlijk een andere oorzaak heeft de data niet vervuilt). Na de model berekingen kunnen de wetenschappers met een effect van 3% uitsterving per miljoen jaar door her rode koningin-effect, de typische geobserveerde niet-lineaire uitstervingssnelheden verklaren.
Het verdwijnen van diersoorten is een volkomen normaal gegeven, en het is weer een stukje duidelijker nu we weten dat er constant gevochten moet worden. Nu maar afwachten hoelang de panda het vechten nog vol kan houden.
