OM: toename geregistreerde discriminatiefeiten in 2023

Het Openbaar Ministerie (OM) registreerde in 2023 meer feiten op grond van een verdenking van discriminatie dan in 2022. Vorig jaar ging het in totaal om 535 discriminatiefeiten, in 2022 betrof het 417 discriminatiefeiten. Dat blijkt uit het rapport Strafbare Discriminatie in Beeld 2023 van het OM, dat vandaag is gepubliceerd. 

In Strafbare Discriminatie in Beeld wordt gerapporteerd over de aard en omvang van de discriminatiefeiten die in 2023 bij het OM zijn geregistreerd. Het OM behandelt alleen de vormen van discriminatie die strafbaar gesteld zijn in het Wetboek van Strafrecht. Hieronder vallen twee soorten feiten: feiten die specifiek gaan over discriminatie (specifieke discriminatiefeiten) en andere feiten, zoals mishandeling, waarbij een discriminatieaspect meespeelt (ook wel codis-feiten genoemd: commune feiten met een discriminatieaspect).

Van de 535 in 2023 geregistreerde discriminatiefeiten is zowel het aantal specifieke discriminatiefeiten (211 feiten) als het aantal codis-feiten (324 feiten) gestegen. Bij de specifieke discriminatiefeiten ging het in de meeste gevallen om het delict groepsbelediging (artikel 137c Sr; 133 feiten), terwijl het bij de overige feiten vaak om belediging van een individu ging (artikel 266 Sr; 223 feiten).

Stijging discriminatiegrond antisemitisme
Het OM registreerde bij beide soorten discriminatiefeiten een stijging van de discriminatiegrond antisemitisme. In 2023 werd bij 181 discriminatiefeiten deze discriminatiegrond genoteerd ten opzichte van 94 feiten in 2022. Het merendeel van de feiten had betrekking op voetbalgerelateerde zaken die in 2023 door het arrondissementsparket Rotterdam in behandeling zijn genomen, waarbij antisemitische leuzen werden geroepen of via het internet werden verspreid. Ook de projecties op verschillende gebouwen en bruggen, die begin vorig jaar voor de nodige maatschappelijke onrust zorgden, hebben bijgedragen aan de stijging van het aantal feiten met de discriminatiegrond antisemitisme. Van het totaal aantal discriminatiefeiten met deze grond (181), hadden 9 feiten betrekking op incidenten die verband houden met de oorlog tussen Israël en Hamas. Het ging daarbij onder andere om uitingsdelicten gepleegd tijdens pro-Israël en pro-Palestinademonstraties.

Stijging discriminatiegrond hetero- of homoseksuele gerichtheid
Het grote aantal voetbalzaken in Rotterdam heeft ook gezorgd voor een stijging van het aantal feiten met de discriminatiegrond hetero- of homoseksuele gerichtheid. In 2023 werd ook bij 181 discriminatiefeiten deze discriminatiegrond genoteerd ten opzichte van 113 feiten in 2022.

De cijfers in dit rapport geven niet weer hoeveel discriminatie-incidenten zich in 2023 in Nederland daadwerkelijk hebben voorgedaan. Niet alles wat men als discriminatie kan ervaren, is strafbaar. Bovendien komt ook niet alles wat strafbaar is bij het OM terecht en wordt niet altijd aangifte gedaan van discriminatie. Het is ook mogelijk dat er na onderzoek geen verdachte wordt gevonden of dat er in een zaak onvoldoende bewijs is. Dit zijn enkele factoren die kunnen verklaren waarom het aantal geregistreerde feiten bij het OM altijd lager is dan de registraties bij de politie.

Gelijktijdig met het rapport van het OM is ook de jaarlijkse rapportage ‘Discriminatiecijfers 2023’, naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze rapportage geeft inzicht in de omvang van de geregistreerde incidenten en meldingen van discriminatie bij officiële instanties zoals de politie en antidiscriminatievoorzieningen.

Landelijk Expertisecentrum Discriminatie
Het rapport Strafbare Discriminatie in Beeld 2023 is opgesteld door het Landelijk Expertisecentrum Discriminatie (LECD) van het OM. Dit expertisecentrum is verantwoordelijk voor het zorgvuldig oppakken, behandelen en afdoen van geregistreerde discriminatiefeiten bij het OM.

Het rapport Strafbare Discriminatie in Beeld  2023 is hier in PDF te downloaden.

Een greep uit de verschillende zaken van de parketten: 

• Noord-Holland- Een vrouw zit met haar broer in de auto en wil gaan parkeren in haar garage. De ingang wordt echter geblokkeerd door een auto, ernaast staat een man. Om zijn aandacht te trekken, claxonneert de vrouw en probeert zij met handbewegingen de man te verzoeken om zijn auto te verplaatsen. De situatie escaleert, waarbij de man tegen de vrouw en haar broer roept “jullie Molukkers zijn een stelletje treinkapers”, “oprotten naar jullie eigen land” en “jullie zijn een stelletje zwartjes”. Een week later bedreigt dezelfde man de vrouw, omdat zij een foto maakt van zijn kentekenplaat. De verdachte krijgt op een OM-hoorzitting een taakstraf van 120 uur voor groepsbelediging, eenvoudige belediging en bedreiging. Hij gaat hier niet mee akkoord. De zaak zal daarom in 2024 aan de rechter worden voorgelegd, een zittingsdatum is nog niet bekend. Parketnummer 15-174128-2

• Noord-Nederland- Een man komt, met zijn hulphond, voor een eerste afspraak bij een fysiotherapeut. De fysio therapeut zegt dat hij zijn hulphond volgende keer niet kan meenemen, omdat hij in zijn praktijk veel patiënten met chronische longaandoeningen heeft; de aanwezigheid van een hond vormt voor hen een gezondheidsrisico. De man voelt zich wegens zijn handicap gediscrimineerd en doet aangifte. Het OM seponeert de aangifte, omdat de fysiotherapeut naar oordeel van het OM voldoende heeft onderbouwd dat er sprake is van een redelijke grond om de hulphond te weigeren. Bovendien heeft
  de fysiotherapeut zich voldoende ingespannen om een redelijke en passende oplossing te vinden, zoals online fysiotherapie. De man heeft dit aanbod niet geaccepteerd. Onder die omstandigheden levert het weigeren van een hulphond geen strafbaar feit op. Parketnummer 18-297582-23

• Amsterdam- Een Zuid-Koreaanse toerist komt bij een marktkraam, waarop de marktvrouw haar vraagt waar zij vandaan komt. Als de klant zegt dat zij Koreaans is, roept de marktkoopvrouw tegen de vrouw dat zij weg moet gaan, waarbij zij de klant meerdere malen krabt en slaat. Een week later komt een andere klant bij dezelfde marktkraam. De marktvrouw zegt tegen deze klant in het Mandarijn “jij bent Chinees toch, ga weg!” Er volgt een woordenwisseling waarin de klant probeert uit te leggen dat zij uit Singapore komt en geen Chinese ouders heeft. De marktkoopvrouw geeft de klant een vel papier waarop in het Mandarijn staat dat zij haar producten niet aan Chinese klanten wil verkopen, omdat er twee Chinese vrouwen zijn geweest die foto’s maken van haar koopwaar en niets kopen. De marktkoopvrouw wordt ten aanzien van het eerste incident vervolgd voor mishandeling en ten aanzien van het tweede incident voor beroepsmatige discriminatie. De vrouw is door de rechtbank voor beide feiten veroordeeld tot een geldboete van € 1000 waarvan € 500 voorwaardelijk. Parketnummers 13-210677-23 en 13-208993-23

• Midden-Nederland- Een transgender vrouw verlaat een café. Op dat moment roepen drie mannen naar haar: “dat is een man, je bent een focking man”. Wanneer de vrouw daarna bij de bushalte staat, komen de mannen op haar af. Een van hen zegt: “je bent een man, je zal altijd een man blijven, een travestiet”, “je bent een vieze homo” en “doe niet zo stoer”. De vrouw vraagt hen wat ze van haar moeten en om haar met rust te laten. Een van de mannen slaat haar tegen het hoofd. De andere mannen proberen hem tegen te houden, maar hij probeert de vrouw nog een keer te slaan. De man die de mishandeling
  pleegt, wordt door de rechtbank veroordeeld en krijgt een taakstraf van 80 uur. Parketnummer 16-197008-23

• Oost-Nederland- Een boa van de NS controleert een echtpaar op hun vervoersbewijs. Hij stelt dat de vrouw geen geldig vervoersbewijs heeft en houdt haar staande. In de discussie die ontstaat, zegt de vrouw dat zij wel een vervoersbewijs heeft gekocht, maar dat deze in de prullenbak is beland. De boa zegt tegen de vrouw dat hij een uitstel van betaling zal uitschrijven.
  Later die dag komt de boa het echtpaar weer tegen op het station, waarbij de man opnieuw met de boa in discussie gaat. De man scheldt de boa hierbij uit voor “kankerneger” en “kankerzwarte” en stelt dat de boa zichzelf “zou verkopen aan de witten”. De man krijgt van het OM een strafbeschikking met een geldboete van € 400 voor eenvoudige belediging van een ambtenaar in functie. Parketnummer 05-059245-23

• Den Haag- Een vrouw wordt in de tram aangesproken door een man. Hij vraagt haar of ze een jongen of een meisje is. Als andere passagiers hierom moeten lachen, voelt de vrouw zich onprettig en stapt uit. De man volgt haar, waarbij hij meerdere keren “fuck you” roept en in haar gezicht spuugt. Als hij vervolgens wordt aangehouden, roept hij nog “kom mij pijpen vieze lesbie” naar de vrouw. De rechtbank veroordeelt de verdachte voor eenvoudige belediging tot een gevangenisstraf
  van zeven dagen, waarvan zes dagen voorwaardelijk. Parketnummer 09-213862-23

• Rotterdam- Tijdens de wedstrijd Feyenoord - Go Ahead Eagles wordt door drie supporters een T-shirt gedragen waarop een adelaar staat. Deze lijkt op de adelaar die als symbool in nazi-Duitsland werd gebruikt. De adelaar op het T-shirt heeft, in plaats van een hakenkruis, het Feyenoord-logo tussen zijn klauwen. Op de mouw van het T-shirt staat hetzelfde symbool, met de tekst ‘Gott mit uns’. De T-shirts worden in beslag genomen. Het OM legt aan twee supporters een strafbeschikking op voor groepsbelediging met een geldboete van € 350. De zaak tegen de derde supporter wordt geseponeerd wegens een recente bestraffing voor een ander feit. Parketnummers 10-009579-23, 10-009577-23 en 10-129877-23

• Zeeland-West-Brabant- Een man en zijn partner lopen na een carnavalsfeest ’s nachts hand in hand naar huis. Ze lopen langs een groep jonge jongens die “homo, flikkers, jullie horen niet op deze wereld, jullie moeten dood neervallen” naar ze roept. De man zegt dat ze hem en zijn vriend met rust moeten laten, waarna hij in zijn gezicht wordt geslagen en zijn neus breekt. De partner komt ten val en wordt tegen zijn hoofd geslagen. Eén verdachte wordt op de camerabeelden van het incident herkend door verschillende politieagenten. Deze minderjarige verdachte is door de kinderrechter veroordeeld voor
  openlijke geweldpleging tot een werkstraf van 30 uur. Parketnummer 02-199290-23

• Oost-Brabant- Een leraar op een basisschool noteert in het schoolsysteem dat een van zijn leerlingen te laat is gekomen. De moeder van de leerling vindt dit onterecht en stuurt de leraar verschillende berichten via WhatsApp. Hierin schrijft zij onder andere 'ik ben echt zat gwn van jullie kk lelijke blanke mensen'. Zij heeft voor deze eenvoudige belediging, en voor het verspreiden van smadelijke berichten over de conciërge van de school, van het OM een strafbeschikking gekregen met een geldboete van € 500. Parketnummer 01-052365-23

• Limburg- Een man en zijn partner worden regelmatig lastiggevallen door een buurman uit hun flat. Meerdere keren worden zij door hem uitgescholden, onder andere voor “kankerflikker”, “kankerhomo” en “smerige flikkers”. De man en zijn partner doen drie keer aangifte tegen de buurman, onder andere van belediging en mishandeling. Het OM seponeert twee aangiftes van belediging wegens gebrek aan bewijs. Bij een van de incidenten wordt de man door zijn buurman geslagen, bedreigd en uitgescholden voor “kankerflikker”. De buurman wordt gedagvaard voor belediging met een discriminatieaspect en voor
  mishandeling en bedreiging. De rechtbank verklaart het OM ten aanzien van de belediging niet-ontvankelijk, omdat bij de aangifte geen klacht is opgenomen (zie artikel 269 lid 1 Sr). De rechtbank veroordeelt hem wel voor mishandeling en bedreiging tot een taakstraf van 40 uur, een voorwaardelijke gevangenisstraf van 2 weken en een contactverbod met het slachtoffer voor de duur van 2 jaar. Parketnummers 03-075767-23 en 03-170741-23