Einde van de stilte
Als er iets erg gebeurt, moet je je mond houden en stil zijn; een minuut of zelfs een paar minuten stilte voor een aanslag dicht bij huis of iets waar Nederlanders bij betrokken zijn. Maar aanslagen waar iedere keer maar een paar mensen bij omkomen hoef je niet stil voor te zijn. Natuurrampen kleiner dan de tsunami ook niet.Rouwig ben ik er niet om, dat we nu, na de vloedgolf van medeleven als respons op de tsunami, wat minder snel stil zijn. De slachtoffers en nabestaanden schieten er niets mee op. Je lijkt volledig machteloos, alsof je met je bek vol tanden staat, terwijl je eigenlijk het gevoel hebt iets nuttigs te willen doen. Natuurlijk kan stilte ook een heel krachtig signaal afgeven, een collectieve afkeuring voor iets. Maar de inconsequentie waarmee er minuten stilte worden uitgedeeld is schokkend. Hoeveel minuten zijn we stil geweest voor de slachtoffers van de bomaanslagen in Londen? Hoeveel minuten stilte houden we voor de slachtoffers van de dagelijkse bomaanslagen in Irak? Hoeveel minuten waren we wereldwijd stil voor de slachtoffers van de aardbeving in de Indische Oceaan? Hoeveel minuten stilte zijn er gehouden of gaan er nog gehouden worden voor de slachtoffers van de beving in Pakistan? Zijn tachtigduizend doden niet eens meer goed genoeg voor een enkele minuut? Als zwijgen voor een paar dozijn doden in Londen een kwestie van eerbied is, hoe oneerbiedig is het dan om niet stil te zijn voor een ramp zoals die in Pakistan?
Niet dat ik pleit voor een minuutje stilte voor de Pakistani, hoor. Stiltes bij natuurrampen vind ik toch een beetje onzin. Minuutje stilte als protest tegen oorlogen, terreuracties en ander zinloos geweld kan ik nog gedeeltelijk inkomen. Maar hoe erg een natuurramp ook kan zijn - ik vind stilte niet een manier om te laten zien hoe zielig je iets vindt, maar een manier van protest. En protesteren tegen de natuur is nou eenmaal zinloos. Rampen gebeuren en de beste reactie is de overlevenden te helpen doorgaan met leven, niet zwijgend niets doen.
Natuurlijk verdienen de slachtoffers van een ramp respect, maar met stilte alleen respecteer je een dode niet. Misschien vinden de nabestaanden het een mooi gebaar, maar wat hebben ze er maanden later aan, als ze er achterkomen dat met het wegvallen van hun geliefden, en na het wegvallen van de aandacht, er juist te veel stilte in hun leven is? Toon dan je respect, en zorg dan dat de wereld van deze mensen niet stilvalt.
In de tijd voor de opkomst van de christelijke kerk hadden vrijwel alle culturen een dag om de doden te eren of herdenken. Net als bijvoorbeeld Pasen en Kerstmis zijn deze heidense dagen geannexeerd door het christelijke geloof. De dag der doden is bekend geworden als Allerheiligen, een dag waarop zoals de naam doet vermoeden alle heiligen geëerd werden. In de middeleeuwen is er op de dag na Allerheiligen nog een herdenking bijgekomen - Allerzielen. Op deze dag werden alle katholieke zielen geëerd die nog in het vagevuur verbleven. De niet-christelijke doden hoefden niet geëerd te worden, die mochten branden in de hel. Niets persoonlijks natuurlijk, zo waren de regels van God nou eenmaal.
De afgelopen jaren zijn we goed op weg om heidense dagen weer los te rukken van hun kerkelijke betekenis. Van het vruchtbaarheidsfeest (Pasen) weet nauwelijks nog iemand welke religieuze gebeurtenis er herdacht wordt. Maar het ultieme symbool van vruchtbaarheid, het ei, herkennen we allemaal. Het lichtfeest (Kerstmis) is ook een heidense commerciële abominatie geworden. Het overdadig verlichten van huis en tuin is weer veel belangrijker geworden dan het herdenken van de geboorte van iemand die in ieder geval niet op die datum geboren is, laat staan dat het zeker is dat hij de verlosser van de mensheid was. Wat mij betreft is de tijd aangebroken om ook de dag van de doden (de eerste dag van november, de dag na Halloween) weer terug te claimen. De kerkelijke connotatie is toch al bijna vergeten, dus we kunnen er een mooie dag van maken om alle doden, zij die onze liefde gekend hebben en zij die met duizenden tegelijk in een ver en vreemd land omgekomen zijn, te herdenken en te eren. Kunnen we ook meteen een einde maken aan de stiltes.
