Knip-en-plak politiek
Er is iets aan het gebeuren in de politiek wat volgens mij in mijn jeugd nog niet zo was. Tot een week geleden ofzo kon ik er zelfs mijn vinger niet precies opleggen. Een collega van me die van de stemwijzer het advies kreeg SP te stemmen overweegt te stemmen op Wilders, en een kennis met een flink beneden-modaal inkomen die al bijna vier jaar klaagt over de lastenverzwaringen van Balkenende 1, 2 en 3, overweegt een stem op de VVD.Aan de ene kant hoor ik mensen klagen over bepaalde politieke onderwerpen, aan de andere kant hoor ik ze overwegen te stemmen op de partij die ze al die ellende bezorgd heeft. Pas na het afnemen van drie verschillende kiesadviestests besefte ik me waar dit fenomeen door veroorzaakt wordt. Volgens mij komt het omdat mensen per onderwerp een andere politieke voorkeur kunnen hebben.
Vroeger had je dat volgens mij niet of minder. Als je rijk was stemde je liberaal. Als je arbeider was stemde je socialistisch. Behalve als je overtuigd gelovig was, dan stemde je op de religieuze partij van je gading, Christelijk, Protestants of Gereformeerd, wat dan ook. Vervolgens geloofde je er in dat de partij waar je op gestemd had in de vier jaar daana voor je belangen opkwam.
Tegenwoordig zijn we niet meer zo goedgelovig. We zijn geëmancipeerd en weten dat we zelf een mening mogen hebben, over ieder onderwerp dat op ons pad komt, of dat nou in het dagelijks leven is of in de politiek. En die eigen mening is lang niet altijd meer altijd in dezelfde richting te vinden. Die collega van me is op sociaal-economisch vlak zo links als wat, maar door zijn ervaring met biculturele kansjongeren in zijn eigen wijk is hij wat integratie aangaat rechtser dan Verdonk.
We hebben in dit land dertien ministeries. Stel je voor dat ieder ministerie staat voor een hoofdthema in de politiek. Natuurlijk zijn er veel meer thema's, maar laten we het simpel houden. Laten we ook aannemen dat je ieder van die thema's op vier verschillende manieren benaderd kan worden - socialistisch (links), liberaal (rechts), progressief, en conservatief. Dat geeft je een duizelingwekkende 70 miljoen combinaties van standpunten, en dan hebben we het nog niet eens over varianten als gematigd progressief of extreem rechts.
Een partij mag van ons maar één standpunt per onderwerp hebben - als een partij probeert meerdere meningen te hebben over hetzelfde onderwerp, wordt deze partij direct op het schandblok gezet wegens draaikonterij, windvaangedrag of kiezersbedrog. Iedere partij kan dus maar één van de 70 miljoen combinaties als profiel hebben. Statistisch gezien zullen er nog wel wat mensen zijn die 100% tevreden zijn met het profiel van een partij (waarschijnlijk de schrijvers van het partijprogramma), maar het overgrote deel van de mensen in Nederland zal op een partij gaan stemmen die op een hoop onderwerpen een andere mening heeft dan de kiezer.
Een aantal single-issue partijen is hier in het verleden al op ingesprongen, en bij de huidige verkiezingen zien we dat een aanzienlijk aantal personen en politici hun eigen persoonlijke profiel als nieuwe politieke richting proberen te verkopen. De één wat succesvoller (Geert Wilders) dan de ander (Ad Bos), maar dat terzijde. Het fundamentele probleem dat er veel meer profielen bij de bevolking leven dan dat er politieke partijen zijn neem je er niet mee weg. Zelfs als iedere zetel in de kamer een uniek profiel vertegenwoordigde, zouden er steeds talloze miljoenen mismatches zijn tussen het profiel van die zetel, en die van de kiezers voor wie die zetel de meeste overeenkomsten vertoonde. Er zal dus altijd een onvrede blijven bestaan over de Haagse beslissingen bij de mensen die zelf op de partij die die beslissingen neemt gestemd hebben.
Wat te doen? Misschien moeten we minder kritisch zijn, meer in hoofdlijnen denken en de vele meningsverschillen tussen partij en achterban voor lief nemen. Maar volgens mij vinden we als volk onze individualiteit, onze eigen mening, een groot goed. Moeten we dat voor een cruciaal onderwerp als politiek dan maar even vergeten? Een toename van partijen kan de verschillen tussen kiezer en partij kleiner maken, maar daarmee wordt onze manier van regeren door middel van meerderheidscoalities steeds onmogelijker. Accepteren dat er vaker minderheidskabinetten komen is al een bestuurlijke vernieuwing waar D66 nog nooit aan toe is gekomen (hoewel de eerlijkheid natuurlijk gebied te zeggen dat het huidge minderheidskabinet niet mogelijk zou zijn geweest zonder de Democraten).
Een laatste oplossing, en misschien wel degene die als enige het fundamentele probleem van mismatches tussen partij en achterban oplost is een verregaande bestuurlijke vernieuwing waarbij de kiezer bijvoorbeeld per ministerie of per onderwerp kan aangeven in welke richting de oplossing moet worden gezocht. Het ultieme eindpunt van die oplossing zou zijn dat de tweede kamer naar huis zou worden gestuurd, en dat iedereen per onderwerp via internet over een probleem kan stemmen. Ja, daar zitten haken en ogen aan, en ja, dat is iets wat pas in de verre toekomst verwezenlijkt zou kunnen worden, als het ooit al mogelijk is. Maar ik? Ik ben volgens het Kieskompas progressief, ik sta voor de wereld van morgen. En ik weet dat er aan deze verkiezingen een partij meedoet die bereid is om de eerste stap op een noodzakelijke weg te zetten.
