Levenscycli

Enkele jaren geleden stond ik met mijn buurman op het balkon wat te genieten van de avondlucht. Bij een huis aan de overkant zagen we een wat allochtoons uitziende man in een trainingspak, die het raam van een deur ingooide en naar binnen klom.

Uiteraard hebben we meteen 112 gebeld. Waar we vervolgens van een boze telefoniste te horen kregen dat we niet 112 hadden moeten bellen, maar het nationale politienummer. Er was tenslotte geen levensgevaar, dus dan mag je het alarmnummer niet gebruiken. We hadden geluk dat ze mild was, en ons er zonder boete wegens misbruik van het alarmnummer vanaf liet komen. Ze schakelde ons na het standje door met de politie, en na de surveillancewagen drie keer voorbij te hebben zien komen, stopte deze eindelijk bij het goede huis en werd de man ingerekend.

Vorige week lag er toen ik thuiskwam een voorlichtingsfolder van de politie op de deurmat. Voorop stond een artikel over gebruik van het alarmnummer 112 bij verdachte situaties, en dat daardoor de kans op het arresteren van een misdadiger enorm toenam. De lezer werd dus opgeroepen om 112 te bellen, ook als er geen sprake was van levensgevaar. Ongetwijfeld worden er binnenkort zo veel verdachte situaties gemeld, dat de telefonistes overbelast raken, en levensbedreigende situaties niet snel genoeg verwerkt kunnen worden. Daarop zullen dan vrijwel zeker miljoenen worden uitgegeven aan een reclamecampagne om mensen op te roepen toch vooral verdachte situaties bij het politienummer te melden, en niet bij het alarmnummer.

Het is één van de vloeken die rust op het ouder worden. De wereld draait rond, maar ook het leven gaat in cirkels. En zolang je zo'n cirkel voor het eerst meemaakt is alles nog nieuw en spannend, maar op een gegeven moment kom je op een punt waarvan je weet dat je er eerder geweest bent. En naarmate de film zich herhaalt, wordt het niet alleen saai, maar ook voorspelbaar. Waspoeder? Jaja, volgend jaar worden het korrels, het jaar erna parels, blokjes, piramides of parallellogrammen, dan wordt het vloeibaar, tot tenslotte iemand op het lumineuze idee komt dat poeder misschien wel veel beter werkt. Het collectieve geheugen van de doelgroep gaat toch niet verder dan het avondeten van afgelopen vrijdag, dus je kunt een product best innoveren naar een staat waar het vijf jaar geleden ook was. En als multinational zorg je dat je vier merken hebt, ieder merk in een ander stadium. Zo kun je eindeloos door blijven "vernieuwen".

En naarmate je meer van dat soort cirkels doormaakt, begin je er ook steeds meer te zien. Sommigen hebben een doorlooptijd van enkele maanden, anderen van enkele jaren, decennia of zelfs eeuwen. Luiers gaan van uniseks naar jongens- en meisjesvarianten en weer terug naar uniseks, administraties worden gecentraliseerd, gedecentraliseerd en weer gecentraliseerd, bedrijven fuseren wat af, tot de hedgefunds besluiten dat ze opgedeeld meer waard zijn. Die verkopen dan de hele boel, waarna de bedrijven die na zo'n opsplitsing succesvol blijven binnen de kortste keren weer op overnamepad gaan, en de hele ellende weer van voren af aan kan beginnen. Economie als geheel is trouwens ook zo'n cyclus, en aangezien politici nog steeds niet aan een acyclisch uitgavenpatroon durven, zullen de pieken en dalen voorlopig nog wel even voor blijven komen. Zelfs de overgang van ongebreideld kapitalisme tot de socialistische verzorgingsstaat, de opkomst van het neo-liberalisme met het ongelimiteerde graaien en de onvermijdelijke verelendung en socialistische her-hervormingen kun je nu al aan zien komen.

Normen en waarden is ook zo'n mooi voorbeeld. Liberaal hedonisme en betuttelende preutsheid wisselen elkaar al jaren in cycli van enkele decennia af, met een grotere golfbeweging die zich via de verstikkende etiquette van de Victoriaanse tijd, de vrijzinnige Renaissance en de theologische Middeleeuwen uitstrekt naar de decadentie van de Romeinen en de Grieken. Ik ben geen historicus, maar waarschijnlijk zijn er nog veel meer voorbeelden te geven. En in de toekomst zet die trend zich natuurlijk gewoon door. De ouders die nu net met jonge kinderen zitten en met afschuw kijken naar de breezahsletten, voeden hun eigen kinderen weer keurig preuts op, net als mijn ouders mij als reactie op de losgeslagen jaren zestig en zeventig weer opgevoed hebben met een moraal die meer deed denken aan die van de jaren vijftig dan die van de jaren tachtig.

Overigens vraag ik me af of er in de praktijk veel verschil is tussen de normen en waarden van verschillende periodes, of alleen in hoeveel er in de openbaarheid getolereerd wordt. Uiteindelijk blijven mensen mensen, en als ze de dingen die ze graag doen niet in de openbaarheid mogen doen, doen ze die toch stiekem? Zelfs toen ik op mijn truttige middelbare school zat, waren er al dertienjarige sletjes die seks hadden met hun tien jaar oudere vriend en zijn vrienden, waren er tienermoeders, en waren er meisjes die voor een paar ouderwetse guldens of een fles Malibu een stripshow gaven tijdens het schoolkamp.

Toen deed en sprak je over dat soort dingen alleen in het geheim. Wat dat aan gaat komt hypocrisie dus ook in cycli, evenredig aan de heersende normen en waarden. Of is dat een contradictio in terminis?