Muziekcolumn / Dire Straits - Telegraph Road

Ik weet niet zeker waar het mis is gegaan in mijn jeugd, maar het gebeurde al erg vroeg. Terwijl mijn vriendjes en vriendinnetjes van het Smurfenlied en Kinderen voor Kinderen overstapten op coolere idolen zoals Madonna en Michael Jackson, zocht ik mijn weg elders. Niet dat ik popmuziek niet leuk vond, maar de echte liefde vond ik in filmmuziek.

Onbegrepen werd ik door klasgenootjes aangekeken als ik liet horen wat ik op het bandje in mijn walkman had zitten. Klassieke muziek? Nee, dwazen! Dat is de main theme van Star Wars. Ik luisterde niet naar liedjes. Ik luisterde naar composities. Bombastisch en meeslepend, of juist melodieus en emotioneel. Maar altijd instrumentaal en vaak complex. Op TV zag ik mensen als Rick Ashley en ik zal niet ontkennen dat ik nog steeds met melancholie terugkijk op foto's van mijzelf uit die tijd. Hetzelfde kapsel en keurig aangekleed, de ideale schoonzoon. Maar mijn helden waren John Williams, Alan Silivestri, Jerry Goldsmith, en vele anderen waar toen niemand ooit van gehoord had, en waarschijnlijk nu nog steeds niet.

Slechts één keer brak mijn muzieksmaak door naar de mainstream, toen in 1987 Crockett's Theme wekenlang bovenaan de hitlijsten stond. Voor de rest van de wereld was het voornamelijk een uiting voor de populariteit van Miami Vice, voor mij was het de entree tot een soortgelijke, maar net iets andere muziekstroming, die van de synthesizer virtuozen. Terwijl ik mijn weg zocht in de albums van Jan Hammer, Vangelis en Jean-Michel Jarre, gingen mijn leeftijdgenootjes naar house of hip-hop luisteren. In het begin van de jaren tachtig kon ik pop nog wel waarderen, maar aan het einde van dat decennium en het begin van de jaren negentig... Jezus, wat een teringherrie was dat zeg!

Nee, ik bleef trouw aan de muziek die veel meer op mijn grote liefde filmmuziek leek: niet geproduceerd maar gecomponeerd. Geen achtergrondruis, maar muziek waar je naar moet luisteren. En waar je naar kunt blijven luisteren, zonder dat het saai wordt. Van hoeveel popmuziek kun je dat zeggen? Nummers die geen tekst hebben omdat dat nou eenmaal makkelijker meezingt, maar die een verhaal vertellen door de melodie, de intensiteit, de gebruikte klanken en in zekere mate de titel. Geen nummers die geschreven zijn met een doel (veel geld verdienen, ritmisch kunnen op- en neerspringen etc.), maar die het doel op zich zijn.

En toen ik eindelijk de kunst van het keyboard spelen stevig in mijn vingers had, en klassiekers als Chariots of Fire geblinddoekt van voor tot achter kon spelen, toen pas kwam ik er achter dat er nog veel meer muziek was buiten de populaire muziek, die ik jarenlang gemist had. Het was eind 1991 toen ik een bandje van mijn broer meenam naar mijn kamer. Waarom weet ik niet eens meer. Misschien was het omdat er zo'n mooi plaatje op de cover van de cd stond, die hij op het bandje had overgenomen. De donkerblauwe wolkenlucht met een prachtige bliksem erdoor moet mij als synthesizer fan aangesproken hebben. Of misschien omdat het gewoon spannend is om stiekem een bandje van je oudere broer te lenen en te beluisteren. Ik weet het niet meer.

Wat ik wel weet is dat de eerste vijftien minuten van dat bandje, Telegraph Road, meer indruk op me hebben gemaakt dan praktisch ieder muziekstuk daarvoor of daarna. Het nummer verteld in krap vijftien minuten de geschiedenis van een stad, van het moment dat de eerste settler zijn rugzak neerzet in de wildernis, tot de economische malaise van een wereldstad in de jaren tachtig van de twintigste eeuw, ondersteund door muziek zoals ik die gewend was: instrumentaal, melodisch, een verhaal vertellend. Bombastisch en optimistisch in de tijden van industriële en economische groei, kwetsbaar op de momenten van persoonlijk verdriet en tegenslag, razende woede om de ellende in de straten van het moderne Detroit.

Nog steeds kan ik me verbazen over hoe het Knopfler gelukt is om de essentie van bijna drie honderd jaar geschiedenis samen te vatten in slechts enkele coupletten, waarbij gaandeweg het verhaal nog steeds persoonlijker wordt ook, zodat het geen afstandelijke geschiedenisles wordt. Het is de kunst waar bijvoorbeeld een Haiku haar schoonheid aan ontleent, en dit is een prachtig voorbeeld van het feit dat Knopfler het tot in perfectie beheerst.

Van het ene op het andere moment evolueerde mijn muzieksmaak zich van de symfonische film- en synthesizer muziek, in de verhalende rockmuziek. Maar dan wel een evolutie in de Pokémon betekenis van het woord, een bijzonder intense ervaring, een extatische groeistuip, alsof de bliksem van de cover in mijn ziel was ingeslagen. De muziek waar ik sindsdien naar luister bevat nog steeds lange instrumentale stukken, maar deze bestaan nu vooral uit gitaarsolo's. De stukken vertellen nog steeds een verhaal, maar gebruiken daar nu ook tekst voor. Het zijn nog steeds meer composities dan liedjes. En het wordt nog steeds gemaakt door artiesten waar de meeste mensen van mijn leeftijd nog nooit van hebben gehoord.

Dire Straits – Telegraph Road (album: Love Over Gold, 1982)

A long time ago came a man on a track,
walking thirty miles with a sack on his back.
And he put down his load where he thought it was the best,
he made a home in the wilderness.
He built a cabin and a winter store,
and he ploughed up the ground by the cold lake shore.
The other travellers came riding down the track,
and they never went further, no and they never went back.
Then came the churches, then came the schools,
then came the lawyers, then came the rules,
then came the trains and the trucks with their loads,
and the dirty old track was the Telegraph Road.

Then came the mines, then came the ore,
then there was the hard times, then there was a war.
Telegraph sang a song about the world outside,
Telegraph Road got so deep and so wide,
like a rolling river...

And my radio is saying tonight it's gonna freeze.
People driving home from the factories.
There's six lanes of traffic,
three lanes moving slow...

I used to like to go to work but they shut it down.
I've got a right to go to work but there's no work here to be found.
Yes and they say we're gonna have to pay what's owed,
we're gonna have to reap from the seed that's been sowed.
And the birds up on the wires and the telegraph poles,
they can always fly away from this rain and this cold.
You can hear them singing out their telegraph code,
all the way down the Telegraph Road.

You know I'd sooner forget, but I remember those nights
when life was just a bet on a race between the lights.
You had your head on my shoulder, you had your hand in my hair,
now you act a little colder like you don't seem to care.
But believe in me baby and I'll take you away,
from out of this darkness and into the day.
From these rivers of headlights, these rivers of rain.
From the anger that lives on the streets with these names.
'cos I've run every red light on memory lane,
I've seen desperation explode into flames,
and I don't want to see it again...

...from all of these signs saying sorry but we're closed,
all the way down the Telegraph Road.