Artsen in actie tegen 'TikTok-dokters': "Adviezen kunnen echt schadelijke gevolgen hebben"

A TikTok a day, keeps the doctor away. Althans, als we het algoritme van de app mogen geloven. De medische adviezen vliegen je soms om de oren wanneer je door de tijdlijn scrolt. Maar dit is niet zonder gevaar, sommige adviezen zijn namelijk ronduit schadelijk. Amsterdam UMC plaatst daarom sinds kort TikTok video's om medische mythes te ontkrachten. Arts-onderzoeker Erik Michels is er op te zien. Hij pleit voor strengere regelgeving en dat medische claims op social media niet gedaan mogen worden door mensen die daar niet voor gestudeerd hebben. 

De mensen die we spreken op straat geven aan dat ze regelmatig video's zien waarin gezondheidsclaims worden gemaakt. Magnesium onder de voeten voor betere slaap, siroop om sterker van te worden en ook kruidensupplementen die uitkomst zouden bieden bij een breed scala aan gezondheidsproblemen. Een jonge vrouw merkt op: "Het is lastig dat je tegenwoordig makkelijk informatie tot je krijgt, waarvan je niet weet in hoeverre het waar is, of goed voor je is."

Een andere voorbijganger geeft aan dat hij Ashwagandha is gaan gebruiken, omdat hij daar enkel positieve verhalen over hoorde op social media. Het advies van het RIVM slaat hij in de wind: "Ik gebruik het nog steeds en ik voel me er toch wat energieker door."

Schadelijke supplementen
Sommige adviezen die voorbij komen lijken onschuldig, maar zijn dit niet. Het RIVM waarschuwde onlangs dat verschillende kruidensupplementen potentieel gevaarlijk zijn voor de gezondheid. Michels, arts aan het Amsterdam UMC, beaamt dit: "We zien dat het principe van 'baat het niet dan schaadt het niet', niet opgaat voor alle supplementen, zoals bijvoorbeeld Ashwagandha en Iboga, die écht schadelijke gevolgen kunnen hebben." Online worden deze supplementen, waaronder Ashwagandha, echter nog steeds veelvoudig aangeprezen, in de meeste gevallen zonder bijsluiter. 

Druk op huisartsen
Dat social media volstaat met desinformatie is niets nieuws, maar de groeiende hoeveelheid aan onjuist medisch advies is zorgwekkend volgens Michels. "Vooral huisartsen worden steeds vaker in de spreekkamer geconfronteerd met patiënten die dergelijke misinformatie geloven." Hij waarschuwt ook voor video's die een tweestrijd tussen dokter en patiënt insinueren: "Een typisch voorbeeld zijn video's waarin '10 tips waarvan je dokter niet wilt dat je weet' gegeven worden. Dat is natuurlijk onjuist, als dokter heb je een eed afgelegd om de patiënt zo goed mogelijk te behandelen en de gezondheid te bevorderen." Volgens Michels is deze tweestrijd gevaarlijk, omdat dat het vertrouwen in medische professionals kan ondermijnen, waardoor mensen minder snel een expert zullen benaderen met vragen.

Artsen op TikTok
Een oplossing vinden voor dit probleem is niet makkelijk. Michels doet wat hij kan op zijn eigen social media, maar geeft ook aan dat het lastig concurreren is met fulltime influencers. "Een arts doet dit naast zijn eigen baan, maar voor een influencer is dat hun baan." Amsterdam UMC heeft eveneens een TikTok account, waar sinds kort ook medische misvattingen ontkracht worden. 

Daarnaast zou verdere wetgeving uitkomst kunnen bieden. Michels: "Ik denk dat het goed is als medische claims enkel gedaan mogen worden door mensen die daarvoor geschoold zijn." Bovendien zouden er disclaimers moeten komen op video's die medische informatie verstrekken, iets wat al bestaat voor bijvoorbeeld betaalde samenwerkingen. 

Hoe dan ook is het volgens Michels belangrijk dat huisartsen en medische professionals benaderbaar moeten blijven voor mensen die vragen hebben over bepaalde informatie die zij online vinden. 

Algoritme
Socialmediaplatformen als TikTok en Instagram dragen wat Michels betreft ook verantwoordelijkheid voor dit probleem. Het algoritme zorgt ervoor dat je steeds weer dezelfde soort video's te zien krijgt, wanneer je er eenmaal een paar hebt gezien. "Daardoor lijkt het soms alsof iedereen dezelfde mening heeft", aldus Michels.   

De meeste voorbijgangers die AT5 spreekt nemen de online claims echter met een korreltje zout en zetten ook hun vraagtekens bij de motieven van de influencers: "Ik denk dat veel influencers werken op commissie, als ik een link zie om het product te kopen, dan geloof ik het meteen al niet meer." 

Recentelijk is de Europese Digital Service Act (DSA) ingevoerd, een wet die consumenten van online diensten beter moet beschermen. De DSA verplicht online platforms onder andere om desinformatie gericht aan te pakken en schadelijke aanbevelingen aan te passen. Het is nog maar afwachten of dit voldoende is om deze problemen op te lossen.