Al in 2005 vraagtekens bij onervaren Fyra-fabrikant
De onervarenheid van de Italiaanse fabrikant van de Fyra met het bouwen van hogesnelheidstreinen werd al in 2005 door het toenmalige ministerie van Verkeer en Waterstaat als een probleem bestempeld. Dat blijkt uit een rapportage van de Tweede Kamer uit 2007 over de hogesnelheidslijn, die donderdag openbaar is gemaakt.
In 2005 werd definitief duidelijk dat Ansaldobreda de Fyra-treinen niet op tijd kon leveren. Exploitant HSA weet dat aan de inbouw van het nieuwe veiligheidssysteem ERTMS, maar Verkeer en Waterstaat bestreed dat, blijkt uit een bijlage bij een interne nota van het ministerie uit september van dat jaar.
De 'keuze voor een materieelleverancier (Ansaldobreda) zonder enige ervaring met de bouw van hogesnelheidstreinen' zijn debet aan de late levering, zo staat te lezen in het rapport.
Hoewel alle partijen al vroeg beseften dat een tijdige bestelling van het materieel 'cruciaal' was, gebeurde dat niet. Het rapport suggereert dat HSA de boel bewust vertraagde in een poging om onder de dure concessie uit te komen. Het is 'kenmerkend' dat HSA de verschillende problemen rond de hsl 'steeds koppelt' aan het bestellen van het materieel. "Al met al zal het hierdoor tot maart 2004 duren alvorens er daadwerkelijk treinen worden besteld."
Overigens was het rijk gebaat bij de late bestelling van het materieel. Wanneer de oplevering van de infrastructuur vertraging zou opleveren, liep de staat het risico dat de treinen op tijd werden geleverd maar de lijn nog niet klaar was. Dat zou hebben geleid tot claims van de vervoerder, aldus het rapport.
De tussenrapportage werd in 2007 afgerond, maar niet openbaar gemaakt. De Tweede Kamer besloot nu alsnog tot publicatie, aangezien de kwestie weer actueel is in het licht van de huidige problemen met de Fyra. Op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Milieu zijn persoonlijke beleidsopvattingen en bedrijfsgevoelige gegevens onleesbaar gemaakt.
In het rapport worden de problemen rond de ontwikkeling van de hogesnelheidslijn tussen Amsterdam en Brussel op een rijtje gezet, van 1999 tot eind 2006. Oorspronkelijk zou de trein al in 2005 gaan rijden, maar deze datum moest keer op keer worden verzet. Behalve problemen met de treinbouwer werden de vertragingen veroorzaakt door problemen met het spoor, ERTMS, en geschillen met België en de HSA.
Al snel werd duidelijk dat de HSA de concessie om de treinen te mogen laten rijden voor te veel geld had gekregen en dat het ook in het meest optimistische scenario niet mogelijk is om treinen met winst te laten rijden. Al in 2003 werd voor het eerst gezinspeeld op een dreigend faillissement.
Hoewel de staat juridisch sterk staat, lijkt die toch aan het kortste eind te trekken. Als enige aandeelhouder van de NS draait de staat 'linksom of rechtsom' op voor de rekening, stelt het rapport. Die wordt uiteindelijk in 2011 betaald door minister van Infrastructuur Melanie Schultz (VVD). De NS kreeg toen het recht om over de hsl te rijden. Daarmee wordt een faillissement van HSA afgewend, maar het kostte het rijk een miljard euro.
Uiteindelijk reden de snelle Fyra-treinen van AnsaldoBreda sinds 9 december naar Brussel. Enkele weken later werd de trein alweer uit de dienstregeling gehouden, na verschillende technische storingen. Ook bleek de trein niet bestand tegen het winterweer. Als tijdelijke oplossing rijdt vanaf maandag een intercity rijden tussen Brussel en Den Haag, over het klassieke spoor.
