'Canada moet geheime stukken nazi-oorlogsmisdadigers vrijgeven'

Tijdens het bliksembezoek van Zelenskyy aan Canada vorige week werd een Oekraïense man (98) op de tribune vereerd. Achteraf bleek de man te hebben gevochten voor de Waffen SS. De hierop volgende verontschuldiging van premier Justin Trudeau voor het eerbetoon aan een man die in een nazi-eenheid had gevochten is een belangrijke stap geweest – maar er moet meer worden gedaan, zeggen Joodse groepen. Namelijk het vrijgeven van meer van de ‘geheime’ informatie uit het Deschenes-rapport.

Deze rapporten zijn na de Tweede Wereldoorlog voltooid en bevatten informatie over nazi's die na het einde van de oorlog naar Canada kwamen. De namen zijn echter allemaal geredigeerd, evenals alle informatie over hoe deze personen mochten komen.

Een voormalig liberaal parlementslid en huidige CEO van de Vrienden van het Simon Wiesenthal Centrum voor Holocauststudies vertelde aan The West Block dat hij pleitte voor de volledige publicatie van het Deschenes-rapport, en zei dat hij zich schaamde dat de regering waar hij voor werkt de documenten nog niet heeft vrijgegeven. Hoewel specifieke cijfers niet bekend zijn, zei Michael Levitt dat de historische consensus gaat over 2.000 mensen die vochten voor de Waffen SS en de Galicische Divisie, waarin de man die aanvankelijk door het Parlement werd geëerd, na de oorlog naar Canada kwam. “De naamgever van onze organisatie – Simon Wiesenthal, de nazi-jager – reisde in zijn latere jaren de wereld rond, sprak zich uit en zocht gerechtigheid. Hij weigerde om naar Canada te komen”, zei Levitt. Tijdens de toespraak van de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy tot het parlement erkende de huidige voorzitter van het Lagerhuis, Anthony Rota, een 98-jarige Yaroslav Hunka uit zijn kiesdistrict als een Oekraïense en Canadese 'held' vanwege zijn militaire dienst in de strijd tegen de Russen. Daarna werd ontdekt dat Hunka voor de 14e Waffen Grenadierdivisie van de SS vocht, een vrijwillige nazi-eenheid die voornamelijk uit Oekraïners bestond.

“We kunnen niet vooruitgaan en lessen uit het verleden leren als we het verleden niet kennen”, zei Michael Mostyn, CEO van B'Nai Brith, samen met Levitt in een paneldiscussie. "En natuurlijk zijn onze overheidsgegevens nog steeds geheim. En dat is een groot deel van het probleem.”

In de dagen sinds de erkenning van Hunka zei Mostyn dat hij een telefoontje kreeg van een vrouw die zei dat ze de wreedheden van Hunka's eenheid had overleefd. “Ze zei me dat dit het moment van doorpakken is. Open de documenten en vertel de Canadezen wat er werkelijk is gebeurd”, zei Mostyn. "Hoe hebben we de nazi’s dit land kunnen binnenlaten?"

Woensdag vertelde minister van Immigratie Marc Miller aan verslaggevers dat het heropenen van het Deschenes-rapport iets is dat de moeite waard zou kunnen zijn om naar te kijken. Hij merkte op dat het voor nazi's soms gemakkelijker was om Canada binnen te komen dan voor Joodse mensen.

Dit gold ook voor ex-nazi-doodseskaderlid Helmut Oberlander, die uit de VS werd verdreven en geconfronteerd werd met een Canadese deportatiestrijd toen hij stierf omdat hij tolk was geweest voor Einsatzgruppe D, een paramilitair doodseskader. Deze eenheden doodden ongeveer twee miljoen mensen, voornamelijk Joden, en werden gezien als een centraal onderdeel van Hitlers zogenaamde ‘Endlösung’.

Oberlander stierf in Waterloo, Ontario. op 20 september 2021. “[Oberlander] slaagde erin de gerechtigheid te ontlopen, weet je, en stierf als een heel oude man in het comfort van Canada”, zei Levitt. “In dat geval was er ongeveer veertig jaar lang proces na proces aan de gang en geen enkele regering wilde actie ondernemen, ook niet de mijne destijds. En dit was iets waar ik heel openhartig over was, maar het maakte geen verschil."

Mostyn zei dat B'Nai Brith verschillende verzoeken om toegang tot informatie heeft ingediend in een poging meer informatie te krijgen over de inhoud van het Deschenes-rapport, maar dat deze geen succes hebben gehad. Hij gelooft dat schaamte de reden is dat opeenvolgende regeringen bleven zwijgen.

“Als ik moest gokken, zou het gewoon zo kunnen zijn dat de opeenvolgende regeringen zich schaamden, zoals Michael zei, maar ook over andere instellingen zoals de RCMP, over hoe we zo’n onverschilligheid konden tonen voor nazi-daders die naar de VS kwamen zonder vervolgingen of deportaties”, zei hij.

De Poolse minister van Onderwijs heeft het Instituut voor Herdenking in Polen verzocht de vroegere diensttijd van Hunka te onderzoeken om te zien of er redenen zijn voor zijn uitlevering.