Wat is waar? Desinformatie op het internet
We krijgen dagelijks grote hoeveelheden informatie voorgeschoteld via online kanalen, waarbij actualiteiten elkaar razendsnel opvolgen. Door de overvloed aan nieuwsberichten wordt het lastiger om te weten wat echt is en wat niet. Soms kan er sprake zijn van desinformatie. Met de komst van nieuwe technologieën, zoals ChatGPT, wordt het herkennen van desinformatie steeds moeilijker. Deze ontwikkeling kan grote impact hebben op onze samenleving.
Wat is het verschil tussen misinformatie en desinformatie?
Het verspreiden van foute informatie kan geclassificeerd worden in drie categorieën: misinformatie, desinformatie en malinformatie. Het doel van de verspreider van (onjuiste) informatie vormt het verschil tussen deze categorieën. Misinformatie duidt op het verspreiden van valse of misleidende informatie waarvan de verspreider niet op de hoogte is dat de informatie onjuist is. Met desinformatie wordt bedoeld het verspreiden van misleidende informatie om met kwaadwillige intentie mensen te beïnvloeden. Malinformatie in dit rijtje duidt op correcte informatie, waarvan het geheel of deels van de informatie wordt verspreid met negatieve intenties. Het verspreiden van deze vormen van foute informatie kan schadelijk zijn voor zowel individuele personen (zoals publieke figuren), als de samenleving als geheel (bijvoorbeeld bij verkiezingen).
Invloed van sociale media kanalen
Het verspreiden van desinformatie is geen nieuw fenomeen, maar het wordt via sociale media kanalen wel sneller verspreid. Onder sociale media vallen kanalen die via het internet toegankelijk zijn. De reikwijdte via deze kanalen is vele malen groter door het gebruik van algoritmes. Het wordt hierdoor een stuk makkelijker om nieuws op specifieke onderwerpen of thema’s te ontvangen. Daarnaast zijn sociale media en online platformen erop uit om tijdlijnen te vullen met nieuwsberichten die het beste bij de voorkeuren van de gebruiker passen. Dit zorgt ervoor dat gebruikers in een filterbubbel of echo terecht kunnen komen, waarbij de gebruiker alleen maar in contact komt met dezelfde informatie, onderwerpen of meningen.
Desinformatie voorkomen
Om het verspreiden van desinformatie tegen te gaan, maken online platformen en sociale media kanalen gebruik van content moderatie. Gebruikers hebben de mogelijkheid online posts te rapporteren als desinformatie, waarna gepaste actie wordt ondernomen. Zo is X, voorheen Twitter, begonnen met het plaatsen van ‘community notes’ die gebruikers kunnen toevoegen bij misleidende informatie. Verder gaat de EU-wetgeving Digital Services Act (DSA) ervoor zorgen dat grote platformen risico’s als desinformatie gerichter moeten oppakken.
Desinformatie herkennen
Het SCP heeft in haar onderzoek Burgersperspectieven uitgebreid onderzoek gedaan naar misinformatie en omgangsnormen op sociale media. Hieruit blijkt dat bijna de helft van de Nederlanders zich zorgen maakt over foutieve en misleidende informatie op sociale media.
Ook wordt de zorg geuit dat met de toepassingen van kunstmatige intelligentie, zoals ChatGPT en StableDiffusion, het moeilijker wordt om onware informatie te herkennen. Ondanks de zorg hierover geeft een meerderheid aan voldoende vertrouwen te hebben in het herkennen van onjuiste online informatie.
Door de komst van ChatGPT en andere soortgelijke ‘large language modellen’ wordt het heel gemakkelijk om teksten te genereren die op eerste gezicht veelbelovend ogen, maar uiteindelijk vol onwaarheden staan. Deze modellen worden gevoed en getraind door het verzamelen van beschikbare data op het internet en door de input van gebruikers. Dit betekent dat ook foutieve informatie wordt meegenomen in het trainen van de modellen, waardoor het probleem van desinformatie kan versterken.
