FOK!toen: Carnaval door de eeuwen heen

Het begin van het carnavalsseizoen

 Uit De Telegraaf van 9 februari 1959
Uit De Telegraaf van 9 februari 1959

Carnaval is een feest dat in Nederland wordt gevierd in de drie dagen die vooraf gaan aan Aswoensdag. Aswoensdag is een katholieke traditie die het begin aangeeft van een periode van 40 dagen vasten. Deze periode duurt tot en met Paaszaterdag, die ook wel Stille Zaterdag wordt genoemd. De berekening van de carnavalsdatum heeft zijn oorsprong in de kerkelijke kalender, die gerekend wordt vanuit Eerste Paasdag. Paaszondag is de eerste zondag na de eerste volle maan na het ingaan van de lente op 21 maart. De vastentijd begint 40 vastendagen voor Eerste Paasdag, waarbij zondagen niet mee tellen. De eerste Carnavalsdag valt dan zeven weken voor Eerste Paasdag en begint officieel op zondag.

Uit de Amigoe di Curacao van 18 januari 1972
Uit de Amigoe di Curacao van 18 januari 1972

Elk jaar komen op 11 november om 11.11 uur de Raden van Elf bijeen om hun eerste vergaderingen te houden over de festiviteiten rondom het komende carnaval. Dat deze raad uit elf mannen bestaat is een verwijzing naar het getal elf, dat ook wel het gekkengetal (< 11 letters!) wordt genoemd en dat een grote rol speelt bij de carnavalsviering. Aan het hoofd van de raad van elf staat Prins Carnaval, vaak bijgestaan door een Prinses, een adjudant of een hofnar. In sommige steden heeft Prins Carnaval daarnaast ook de beschikking over jonge vrouwelijke pages. Een zeer opvallende Raad van Elf komen we tegen in het Zeeuws-Vlaamse Ossenisse. Deze bestaat namelijk geheel uit vrouwen. Ook wordt het carnaval in de Zeeuwse plaats een week later gevierd dan in de rest van het land.

Uit het Limburgsch dagblad van 15 februari 1958
Uit het Limburgsch dagblad van 15 februari 1958

Traditioneel gezien begint het echte carnavalsfeest pas als op de zondag de symbolische sleutel van de stad officieel wordt overgedragen aan Prins Carnaval. De ceremonie staat symbool voor een middeleeuwse traditie, waarbij de sociale orde werd omgedraaid en de arme bevolking tijdelijk de macht over mocht nemen. Zowel het Brabantse tonproaten als het Limburgse buutereednen zijn terug te voeren naar de tijd dat men tijdelijk de draak mocht steken met de lokale adel. Omdat men dat toch het liefst een beetje anoniem deed droegen veel van de feestvierders een masker. 11 november is ook de feestdag van Sint Maarten en precies 40 dagen voor 21 december oftewel de kortste dag van het jaar. Exact 40 dagen na Kerstmis is het dan weer 2 februari waarop men Maria Lichtmis viert.