FOK!filmblik: De Geschiedenis van de Toho Studio (Deel 2)

In het vorige deel van FOK!filmblik waren we aangekomen in het jaar dat de Japanse filmstudio Toho ook buiten Japan naam begon te maken. Zo verschenen in 1954 het inspirerende Seven Samurai en de immens populaire monsterfilm Godzilla. Alleen in Japan al werd de film door bijna 10 miljoen mensen in de bioscoop gezien en was daarmee één van de best bezochte films van dat jaar.

In het midden van de vijftiger jaren was het sciencefiction- en horrorgenre in opmars. De Britse filmmaatschappij Hammer Films scoorde grote hits met films als The Quatermass Experiment en ook de Japanse Toho studio wilde op het succes meeliften. Zo verscheen eind 1954 de film Tomei Ningen (Transparant Man), geregisseerd door Motoyoshi Oda. De film was losjes gebaseerd op het boek The Invisible Man van de Britse auteur H.G. Wells. Takemitsu Nanjo (Seizaburo Kozu) is een oorlogsveteraan die door het leven gaat als een circusclown. De man blijkt het slachtoffer te zijn van militaire experimenten aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, waarbij men onderzoek deed naar het inzetten van onzichtbare strijdkrachten. Nanjo raakt bevriend met een blind meisje en ontdekt dat het dorpje waar ze wonen wordt geterroriseerd door een bende die zichzelf The Invisible Gang noemt. Wat volgt is een strijd op leven en dood die met een spectaculair gevecht op een brandende olietanker eindigt en daarmee een explosieve climax kent.

Tomei Ningen

Zoals dat vaak gaat met succesvolle films verscheen in 1955 ook een vervolg op Godzilla. In Gojira no Gyakushu (Godzilla Raids Again) mag Godzilla de strijd aangaan met een nieuwe vijand, het vierpotige monster Anguirus. De film was in Japan een groot succes. Dik 8 miljoen mensen bezochten de bioscoop om de titanenstrijd te aanschouwen en zorgden daarmee dat dit de, op twee na, best bezochte Godzilla-film aller tijden in Japan zou gaan worden. Ook het productieteam van Godzilla, Ishiro Honda, Eiji Tsuburaya en Tomoyuki Tanaka, mocht weer aantreden om zich op een monsterfilm te gaan richten. In Jû jin Yuki Otoko (Half Human) draait het om een groep wetenschappers die op zoek zijn naar de verschrikkelijke sneeuwman, een monster dat nog het meest op een kruising van een mens en een aap lijkt. Uiteraard laat deze zich niet zomaar vangen en gaat over lijken om te overleven. In 1960 werd de film door Toho uit de roulatie gehaald.

Gojira no Gyakushu

Ook van de hand van Kurosawa verschijnt in 1955 weer een meesterlijke film. I Live In Fear vertelt het verhaal van Kiichi Nakajima (Toshirô Mifune), de eigenaar van een ijzergieterij wiens angst voor een atoomoorlog zijn leven beheerst. Nakajima wil met zijn gezin verkassen naar Brazilië maar de rest van het gezin heeft daar geen oren naar en is bang dat ze hun inkomsten zullen mislopen. Nakajima steekt vervolgens de fabriek in de hens en wordt opgenomen in een psychiatrisch hospitaal. Terwijl hij op een veranda zit en naar de zon kijkt, denkt Nakajima dat hij op een andere planeet is beland en van een afstand de brandende Aarde na een allesverwoestende atoomoorlog ziet. Een zwaarmoedig maar zeer indrukwekkend psychologisch drama. Vanaf 1956 raakt ook de Amerikaanse filmmarkt geinteresseerd in de films van Toho studio. De eerste Godzilla-film was in Amerika uitgebracht onder de titel Godzilla King of the Monsters. Voor de Amerikaanse versie van de film was het vertrouwde stemgeluid van Raymond Burr aan de film toegevoegd en de film sloeg goed aan bij de Amerikaanse bioscoopgangers.

I Live In Fear

Na het succes van de films Godzilla en Rodan besloot producer Tomoyuki Tanaka om zich samen met regisseur Ishiro Honda, special effects-regisseur Eiji Tsuburaya en componist Akira Ifukube te gaan richten op een nieuw genre: de sciencefictionfilm. Chikyu Boeigun (Earth Defense Force) was de allereerste Toho-film waarin buitenaardse indringers een grote rol spelen. Een ander thema dat zijn introductie kreeg in Earth Defense Force was de aanwezigheid van een wereldwijde samenwerking tussen grootmachten om samen de strijd aan te gaan met de buitenaardse vijand. Dit thema zou in vele Toho-films terugkeren. Tanaka eiste dat er wel een monster in het verhaal mee zou doen en zo ontstond het nieuwe filmmonster Mogera. Mogera was een monsterlijk grote robot, gemaakt door de inwoners van Mysterion. Earth Defense Force was de eerste Toho-film die in Tohoscope werd opgenomen. Tohoscope was de Japanse tegenhanger van het Amerikaanse Cinemascope. Cinemascope is in 1953 door de Amerikaanse filmmaatschappij Twentieth Century Fox geïntroduceerd als een systeem voor opname en projectie van extra brede beelden op bioscoopfilm.

Chikyu Boeigun

Een andere bijzondere film uit 1957 is Kumonosu-jo (Throne of Blood), gebaseerd op William Shakespeare's Macbeth, maar dan met samuraistrijders in de belangrijkste rollen. Regisseur Akira Kurosawa liet voor de film een kasteel nabouwen op Mount Fiji. Kurosawa zou later in een interview bekennen dat het opnemen van deze immense film hem zwaar was gevallen. Van Throne of Blood zou in 2010 weer een toneelversie worden gemaakt. Met Ikiteiru Koheiji van Nobuo Aoyagi begaf Toho zich ook in de wereld van de musical. Ook in 1958 zou er weer een film verschijnen van het gouden trio Honda, Tsuburaya en Tanaka. Bijo to Ekitainingen (The H-Man) was een sciencefictionfilm waarin geen prehistorische wezens of andere reusachtige monsters een rol zouden spelen. The H-Man was een tokusatsufilm, een film waarin gangsters, nachtclubzangeressen en radioactieve vloeibare wezens (ontstaan door een nucleaire test in de riolen van Tokio) een grote rol spelen. De film zou samen met The Human Vapor en The Secret of the Telegian als de Mutant-trilogie vormen.

Kumonosu-jo

1958 was ook het jaar dat de rampzalige film Daikaiju Varan (Giant Monster Baran) in de Japanse bioscopen verscheen. De film van Koji Kajita was een duidelijke rip-off van de originele Godzilla-film. Giant Monster Baran was gebaseerd op een script van Shinichi Sekizawa en was gemaakt voor de Amerikaanse televisiekijkers. Fans van Godzilla zullen dan ook veel beelden herkennen in deze monsterlijke rolprent die om niet geheel duidelijke redenen flopte in Japan. Daar Toho ook bezig was met de blockbuster Nihon Tanjo (The Birth of Japan) was er weinig budget voor Giant Monster Baran beschikbaar en dat is helaas in de film terug te zien. De volgende drie jaar zou Toho geen monsterfilms meer maken.

Daikaiju Varan

Toho sloot de vijftiger jaren af met de epische rolprent The Birth of Japan. In de film, gebaseerd op een scenario van Toshio Yasumi en Ryuzu Kikushima, zien we het verhaal van het ontstaan van Shinto, een Japanse religie waarin men in harmonie met de natuur leeft en waarin de verering van voorouders een grote rol speelt. Voor The Birth of Japan mocht Hiroshi Inagaki plaatsnemen op de regiestoel en werd Eiji Tsuburaya ingehuurd voor de indrukwekkende special effects. De film wordt door liefhebbers wel als de Japanse tegenhanger van het eveneens epische The Ten Commandments gezien. The Birth of Japan was een onverwacht groot succes in Japan en trok meer dan 1 miljoen Japanners naar de bioscoopzalen.

Nihon Tanjo

Datzelfde jaar mocht het succesvolle team achter Godzilla nogmaals aantreden voor een vervolg op hun sciencefictionfilm Earth Defense Force. Uchu Daisenso (The Great War in Space) speelt zich af in het jaar 1965, acht jaar na de eerste invasie uit de ruimte. Nadat het ruimtestation Satellite SK-1 door een drietal ufo's wordt aangevallen, gebeuren er allerlei vreemde dingen op Aarde. In Japan verongelukt een trein op mysterieuze wijze, in het Panamakanaal komt een enorm schip uit de hoogte vallen en Venetië wordt getroffen door een grote watervloed waarbij diverse gebouwen beschadigd raken. Al snel blijkt dat buitenaardse wezens genaamd de Natal de aanval hebben ingezet en gebruikmaken van hersenspoeling en afstandbestuurbare meteorieten. Wat volgt is een epische wereldwijde strijd die uiteindelijk wordt beslecht in het luchtruim boven Tokio. The Great War in Space wordt door velen gezien als een van de inspiratiebronnen voor de ruimtesaga Star Wars. In 2009 verscheen bij Columbia TriStar een dvd-box met een drietal dvd's waarop we onder meer de Japanse en de Amerikaanse versie van The Great War in Space aantreffen, samen de films The H-Man en Mothra.

Uchu Daisenso

Tot zover de geschiedenis van de Toho studio in de vijftiger jaren van de twintigste eeuw. Volgende week gaan we verder met de jaren zestig.