FOK!toen: IBM 305, pc met harde schijf

Vandaag in 1956 bracht IBM de eerste commercieel verkochte computer uit met een officiële harddisk. De rest is geschiedenis. De IBM 305:

De IBM 305: een revolutionaire computer  
INTERNATIONAL BUSINESS MACHINES CORP., 13-09-1956. Elvis Presley's “Hound Dog /Don't Be Cruel”-single staat op nummer één in de Amerikaanse hitlijsten, de Suezcrisis en de Hongaarse Opstand staan op uitbreken en de Russen zijn nog een jaar verwijderd van Spoetnik 1, als IBM het 305 RAMAC-computersysteem op de markt brengt.

Het gevaarte – inclusief RAM-geheugen, harde schijf, printer en ponsmachine – kon in een kamer van negen bij vijftien meter worden ondergebracht, moest worden ingevlogen met vrachtvliegtuigen en het leasen kostte 3200 dollar per maand (in huidige prijzen $26.600).

De IBM 305 RAMAC (Random Access Method of Accounting and Control, later Random Access Memory Accounting Machine) had 2,8 kilobyte trommelgeheugen als RAM en werd gemarket met een wereldprimeur: de harde schijf. De maximale tijd die benodigd was om een individueel bestand op te zoeken, uit te lezen of te overschrijven was 0,6 seconde – een hele vooruitgang op een medewerker en een archief vol kasten en laden.

De IBM 350: de eerste harde schijf op de markt 
Op vier september werd deze allereerste harddiskdrive uitgebracht: de IBM 350 [afbeelding hierboven]. Het ding was ongeveer 1,5 kubieke meter groot, woog een ton en moest met vrachtwagens worden vervoerd en met behulp van een vorkheftruck geïnstalleerd.

Het bestond uit twee leesarmen die toegang hadden tot vijftig metalen schijven van 61 cm groot. De schijven bevatten op de boven- én onderkant 100 schrijfsporen per oppervlak en draaien rond met 1200 toeren per minuut. In totaal waren er kortom 100 oppervlakken te beschrijven met in totaal 10.000 schrijfsporen. Elk spoor kon 500 zesbitskarakters opslaan.

Als het mechanisme crashte kon het dit soort witte strepen achterlaten. Deze schijf is daardoor onbruikbaar geworden. Copyright Wiki-user Deep Silence 

Vijf miljoen zesbitskarakters komt neer op 3,75 MB nu. Data kon zoals gezegd binnen 0,6 seconden benaderd worden en werd uitgelezen met 8800 karakters per seconde (6,6 hedendaagse KB/s).

Hoewel IBM technisch al de mogelijkheid had om veel meer dan het equivalent van één 128 kbps-MP3'tje of foto op te slaan, had men destijds geen flauw benul hoe je zoiets aan de man zou moeten brengen. Wie zou er in vredesnaam nóg meer opslagcapaciteit willen?

Ook 5,25 MB mogelijk, Olympische Spelen-analyse  
Vrijwel tegelijkertijd – één dag na de release van de 305-computer – bracht men een iets geavanceerder (maar fundamenteel hetzelfde) model van de harde schijf uit, de 355, voor een aangepaste versie van de 305-pc, de IBM 650. De 355 kon 6 miljoen 7-bitskarakters opslaan, oftewel 5,25 MB in moderne achtbitsbytes.

De eerste wereldwijde gebeurtenis waarbij de machine werd ingezet voor opslag, berekeningen en wat niet al, waren de Olympische Winterspelen van 1960 in de VS.

De handleiding: fascinerend stukje toen 
IBM prijst het apparaat (vanzelfsprekend) de hemel in, in de handleiding van de RAMAC 305, die hier te bekijken is en een rijke schat van 150 pagina's aan legendarische computergeschiedenis biedt.

“BEFORE the development of mechanized accounting, business records were maintained in a series of ledgers by clerks who posted each transaction to the proper accounts. (...) In effect, the machine stores the equivalent of 62,5()0 80-column IBM cards.” 

Verschillende afbeeldingen in dit artikel komen direct uit de handleiding. Je kunt erop klikken voor een grotere pop-upversie om ook de vele fifties-bijschriften te lezen. De manual zelf is gevuld met tientallen pagina's aan ponskaartschema's en uitgebreide uitleg van de vele functies.
 
De printer

De printer werkte met een middels zesbitbytes programmeerbare printstick, die aan de hand van de info in de byte wist welke letter er waar op de pagina aangeslagen moest worden. Printen duurde ongeveer een minuut per twee regels.
 
De printstick 

3,75 MB toen, 4.000.000 MB nu 
De grootste harde schijven die tegenwoordig vrijelijk gekocht kunnen worden in computerwinkels slaan vier terabyte op, ongeveer een miljoen keer meer dan die eerste HDD uit '56. Toch sloeg IBM een pad in dat uiteindelijk zou leiden tot de moderne pc, alhoewel die geenszins alléén door IBM is ontwikkeld, maar is ontstaan dankzij duizenden individuen en bedrijven wereldwijd middels decennia aan constante innovaties. 

Elk van de onderdelen kon apart worden geprogrammeerd en met elke technologische vernieuwing bracht IBM een geüpdate model uit – mede daarom was leasen, niet kopen, destijds nog een goede optie. IBM zou bijvoorbeeld begin jaren zestig het hdd-concept van slave- en masterdrives introduceren en die standaard wordt nog altijd gehanteerd. Zoals alles in de computerwereld, werd elk onderdeel elk jaar weer sneller, beter, uitgebreider en kleiner tot uiteindelijk in de seventies computers gemaakt en gemarket konden worden voor thuisgebruik. 

De console, vanwaaruit de rest van de pc kon worden aangestuurd  

Schakelbord, reset- en aan- en uitknoppen op de console 

Het toetsenbord van de console. 

Wanneer kwam jij (of je ouders/grootouders) voor het eerst in aanraking met computers, het zij thuis of op het werk? Weet je de jaren en specificaties nog?

Gezien de toekomst van film en games in volledige 360 graden-3D-highdef, het pad dat met de Oculus Rift definitief commercieel wordt ingeslagen, zal er de komende decennia ongetwijfeld steeds meer ruimte nodig zijn per uur film of spel. Zullen er over weer 57 jaar harddisks te koop zijn met opnieuw een miljoen keer meer opslagcapaciteit?

Mocht FOK! in 2070 nog bestaan, dan zal er tegen die tijd ongetwijfeld op dit artikel worden teruggeblikt door (bij leven en welzijn) een dan 81-jarige en nurks nostalgische superworm.