FOK!toen: 385 doden in Beslandrama

Vandaag negen jaar geleden kwam de gijzeling in Beslan na twee dagen tot een bloederig einde. Er zouden in totaal 385 doden te betreuren zijn, waaronder (op één na) alle 32 terroristen. De school vier jaar later:

School No. 1, Beslan, 2008. Copyright Wiki-user Leon

FOK! berichtte destijds zeer uitgebreid over de gijzeling dankzij een nieuwssubmit van FOK!oldbie Meki in de ochtend van 1 september 2004 en middels veel live-updates daarna. Alle berichten die rond die dagen gepubliceerd werden, worden in dit stuk gelinkt.  

Tweedaagse gijzeling kost 385 levens
BESLAN, 03-09-2004. Nadat rond de 1100 leerlingen en ouders al twee dagen gegijzeld waren, vielen Russische veiligheidstroepen vandaag de school in Beslan binnen. Bij de bijzonder gewelddadige bevrijding werden honderden kinderen, ouders, leerkrachten en veiligheidstroepen door het spervuur dodelijk getroffen.

Uiteindelijk zouden er minstens 385 doden vallen bij de gijzeling en bevrijding: 31 terroristen, 334 gijzelaars (186 kinderen, 17 personeelsleden van de school, 118 familieleden), 10 soldaten en agenten, enkele reddingswerkers en medewerkers van de geheime dienst FSB en een aantal tot op heden vermiste personen.

Daarnaast raakten 783 mensen gewond. Minstens één overlevende pleegde na de gijzeling zelfmoord. De enige overlevende terrorist zit voor de rest van zijn leven vast. Beslan zou het dieptepunt blijken te zijn van de strijd om onafhankelijkheid die vanaf begin jaren negentig door diverse federale staten in de regio werd uitgevochten.

Kaart van de regio. Gemaakt door Wiki-user Kbh3rd

Waarom een gijzeling?
In Noord-Ossetië, Ingoesjetië en Tsjetsjenië wonen volkeren die weinig met de Russen op hebben. Van oudsher is de Kaukasus een verzameling van tientallen verschillende volkeren, met elk een eigen cultuur, taal, (vaak) geloof en geschiedenis.

Sommige van die volkeren kregen na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in het begin van de jaren negentig een eigen natiestaat, zoals de Georgiërs, Armeniërs en Azerbeidzjanen. Koerden, Tsjetsjenen, Osseten en een scala aan andere volkeren zouden echter verdeeld blijven over verschillende landen, of onafhankelijkheid willen maar die van Moeder Rusland niet krijgen.

Er werden gedurende de nineties verschillende oorlogen gevochten, guerilla's ontketend en terroristengroeperingen opgericht. Waarom dan de gijzeling? Het was niet de eerste, maar wel de grootste. Twee jaar eerder werden Tsjetsjeense gijzelnemers met gifgas door Russische veiligheidstroepen uitgeschakeld. Een nieuwe gijzeling werd ondernomen om twee hoofdredenen: het vrijlaten van Tsjetsjeense gevangenen die in het naburige Ingoesjetië vastzaten en het door Rusland erkennen van de Tsjetsjeense onafhankelijkheid.

De gijzeling begint op de eerste schooldag
Op 1 september wordt de gebruikelijke jaarlijkse opening van Russische scholen gevierd. Het heet daar de Dag van de Kennis en ouders gaan de eerste dag van het jaar met hun kinderen mee naar school. Zo ook in Beslan op School Nummer Eén. Rond half tien lokale tijd vielen Tsjetsjeense islamitische terroristen de school binnen. Hoewel er tientallen ouders en kinderen wisten te ontsnappen, zaten ruim duizend mensen als ratten in de val.

Om de gasaanval van twee jaar eerder te voorkomen sloegen de terroristen meteen alle ruiten in. Verschillenden stonden uren- of dagenlang op mijnen die af zouden gaan als ze doodgeschoten werden. Anderen droegen bomgordels. Een aantal blies zichzelf in de dagen daarna op in de volgepakte gymzaal.

Dezelfde dag nog arriveren politie, geheime dienst en leger. Er breken op de eerste dag vuurgevechten uit en er worden explosies in en rondom de school gemeld. Verschillende malen wordt de school op alle drie de dagen bestormd. De gevechten zouden af en aan aanhouden tot de uiteindelijke bestorming van de school op drie september.

Slachtoffers Beslan. Copyright Aaron Bird, CC-BY-licensie.
Een aantal slachtoffers.
CC-BY-licensie. Copyright Aaron Bird.   

Geen voedsel, geen water, '50 executies per dode gijzelnemer' 
Terwijl de wereld geschokt toekijkt gebeuren de dagen erna hartverscheurende zaken. De terroristen weigeren voedsel of water toe te staan en er gonzen geruchten over verkrachtingen, maar die blijken achteraf niet te kloppen.

Ook mogen bepaalde moeders de gymzaal waar alle gijzelaars zitten verlaten, maar mogen ze maar één van hun kinderen meenemen. Eén van de moeders: “Hoe kon ik kiezen? Mensen zeggen dat ze blij zijn dat Alan en ik naar buiten konden, maar hoe kan ik gelukkig zijn als mijn dochtertje nog binnen is?”

De gijzelnemers stelden: “We zullen vijftig mensen doden voor iedere gijzelnemer die sneuvelt. Per gewonde kameraad doden we twintig mensen. Als de communicatie of elektriciteit langer dan een minuut stilvalt, schieten we er tien neer. Zijn er meer dan vijf van ons dood, dan blazen we de hele boel op.”

Ex-president redt 26 vrouwen en kinderen
De gerespecteerde ex-president van Ingoesjetië (en generaal in de Sovjet-Unie) Ruslan Aushev mocht op twee september naar binnen en wist elf zogende vrouwen en hun vijftien zuigelingen te bevrijden. Behalve de 26 kinderen en moeders werden er daarna geen gijzelaars meer vrijgelaten. Wel wisten ongeveer 40 kinderen en moeders te ontsnappen tijdens de laatste bestorming.

De terroristen gaven Aushev een briefje en een videotape mee, maar de Russische autoriteiten meldden aanvankelijk dat er niets op de tape stond en er geen eisen werden gesteld. Dat bleek achteraf niet te kloppen.

Onderhandelingen met de terroristen faalden op de tweede dag. Geen van de belangrijke regionale politici die men wilde zien, zou komen opdagen en zodra dat duidelijk werd, werden de terroristen nog beestachtiger.

Foto's slachtoffers in school Beslan. Copyright Aaron Bird, CC-BY-licensie.
Foto's in de voormalige school. CC-BY-licensie. Copyright Aaron Bird.

Rond de duizend doden en gewonden op de laatste dag
Op de derde dag kwam het tot een laatste treffen. Verschillende bommen gevuld met spijkers en bouten gingen af in de school, hulpverleners die lijken mochten komen weghalen werden doodgeschoten door de terroristen en tijdens het urenlange vuurgevecht tussen Russische troepen en de terroristen vielen verreweg de meeste slachtoffers.

Een aantal gijzelnemers had burgerkleding aangetrokken en was op die manier gevlucht. Als reactie gooide Poetin de grenzen van Noord-Ossetië potdicht. Enkele terroristen verschansten zich in de kelder van de school en wisten 's avonds alsnog een explosie te veroorzaken. Daarmee was het drama eindelijk ten einde.

In de dagen erna zouden tientallen gewonden alsnog aan hun verwondingen overlijden en zou er een storm van internationale kritiek uitbarsten aangaande de bloedige bevrijding van de gijzelaars.

Moeder in Beslan bij graf, 2006. Copyright Aaron Bird, CC-BY-licensie.
Moeder in Beslan bij graf, 2006. CC-BY-licensie. Copyright Aaron Bird.


Russen woedend op Ben Bot 

Minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot was destijds ook EU-voorzitter en had in die rol op het ingrijpen der Russen gereageerd, door te stellen dat hij het betreurde dat de gijzelingscrisis niet vreedzaam kon worden opgelost. Verder sprak hij zijn begrip uit voor "het moeilijke dilemma waarmee de Russische regering zich geconfronteerd zag." Hij vroeg ook om meer informatie van de Russen, "om tot een afgewogen oordeel over de afloop te kunnen komen.” 

De Russen waren pissig en zagen vooral de laatste zin van Bots uitspraak als een eis om 'uitleg' van Nederlandse zijde. De Russische onderminister van BuZa Losjchinin: "De uitlatingen van de Nederlandse minister zijn op zijn zachtst gezegd ergerlijk en diep kwetsend. De feiten en de relatie tussen oorzaak en gevolg achter wat in Beslan gebeurd is, zijn voor iedereen duidelijk, behalve dan misschien voor de Nederlandse minister.” Bot reageerde door de laatste zin (die vroeg om meer uitleg) te schrappen uit de verklaring.

Ook Poetin laaiend om wereldwijde kritiek 
Ook Poetin reageerde (vier dagen) na de beëindiging van de gijzeling boos op internationale kritiek. "Ik wil niet praten met kindermoordenaars. Jullie in het westen moeten Osama bin Laden maar uitnodigen voor een gesprek in Brussel of het Witte Huis." De woorden van FOK! toen:

'Volgens Poetin zullen er gerust Russische militairen zijn die de mensenrechten hebben geschonden in Tsjetsjenië, maar "dat is, net als de foltering van gevangenen in Irak door Amerikaanse militairen, niet met toestemming van de top gebeurd." Er is, zo zei Poetin, ook geen verband tussen het Russische beleid in Tsjetsjenië en de gebeurtenissen in Beslan. "Denk je eens in dat mensen die kinderen in de rug schieten ergens op onze planeet aan de macht komen. Dan heb je geen vragen meer over ons beleid in Tsjetsjenië."

Boom van Verdriet, herdenkingsmonument in Noord-Ossetië
Boom van Verdriet, herdenkingsmonument in Noord-Ossetië

(Bijna) tien jaar later: weinig veranderd
Tegenwoordig zijn er op diverse plekken in Rusland herdenkingsmonumenten te vinden. De ruïnes van School Nummer Eén zijn gesloopt. De school die als vervanging (op een andere plek in de stad) werd gebouwd, is genoemd naar één van de overleden leraren en werd via een VN-hulpprogramma door Noorwegen en Griekenland betaald.

Ingoesjetië, Noord-Ossetië en Tsjetsjenië zijn nog steeds niet onafhankelijk. De oorlogen die al in de jaren negentig onder Jeltsin begonnen, gingen ook na de gijzeling door. De Tweede Tsjetsjeense Oorlog zou pas in 2006 eindigen na ruim 100.000 doden (op één miljoen Tsjetsjenen) en Abchazië en Zuid-Ossetië werden in 2008 door de Russen binnengevallen, buitgemaakt op Georgië en eenzijdig door de Russen erkend als 'onafhankelijke' landen.

---

Foto's van de gijzeling in Beslan zelf bevatten copyright. Je kunt op deze Getty Images-bestelpagina een aantal foto's bekijken. 

Staatskanaal Russia Today maakte vijf jaar na dato een reportage:

Dit FOK!toen-onderwerp werd door één van de lezers gesuggereerd. Heb je zelf een datum in de nabije toekomst waarop in het verleden iets is gebeurd dat de aandacht verdient? PM superworm of meld het in de comments hieronder.