Huis voor Klokkenluiders ondergebracht bij Ombudsman

Het Huis voor Klokkenluiders wordt ondergebracht bij de Nationale Ombudsman. "Dat is een onafhankelijk instituut waar mensen veel vertrouwen in hebben", licht SP-Kamerlid en initiatiefnemer Ronald van Raak zondag toe. "Het is heel belangrijk dat mensen een plek hebben waar ze misstanden veilig kunnen melden."

Van Raak stuurt zijn initiatiefwet die klokkenluiders moet beschermen en de oprichting van het Huis voor Klokkenluiders regelt maandag naar de Raad van State. "Een grote Kamermeerderheid staat er heel sympathiek tegenover." Hij hoopt dat de Tweede Kamer het voorstel in het najaar kan behandelen.

In het Huis voor Klokkenluiders kunnen maatschappelijke misstanden uitgebreid worden onderzocht en aanbevelingen worden gegeven. "Het is het eerste in zijn soort in de hele wereld, in de stijl van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. We moeten de problemen leren kennen, in Nederland heerst een cultuur van niet melden."

Het instituut gaat enkele miljoenen kosten en er komt ook een fonds waar klokkenluiders een beroep op kunnen doen. "Maar het huis gaat vooral erg veel opleveren. Het is heel belangrijk voor democratie en rechtsstaat en bedenk maar wat een bezuiniging het zou zijn geweest als we de bouwfraude hadden kunnen voorkomen."

Klokkenluiders kunnen tijdens het onderzoek niet ontslagen worden en worden daarna eventueel aan ander werk geholpen, aldus Van Raak. Het gaat niet om werknemers met een arbeidsconflict, maar om mensen die hun burgerplicht serieus nemen en misstanden melden op het gebied van milieu, veiligheid of corruptie.

Misstanden worden nu vaak niet gemeld omdat mensen niet durven, zegt de SP'er. "Ze kennen de bekende voorbeelden." Hij doelt op mensen als Paul Schaap, die in 2001 de veiligheid van de kernreactor in Petten ter discussie stelde, Ad Bos die de bouwfraude aanzwengelde, en Fred Spijkers, die nalatigheid bij Defensie aan het licht bracht.

Een paar jaar geleden heeft de overheid een advies- en verwijspunt ingesteld waar klokkenluiders terechtkunnen voor informatie, raad en doorverwijzing naar bijvoorbeeld een vertrouwenspersoon. "Dit meldpunt werkt dus niet, evenmin als de Commissie Integriteit Overheid", weet Van Raak. "Iedereen zegt dat dat een antiklokkenluidersinstituut is." Ook is volgens de politicus sprake van een 'wildgroei' aan regelingen bij bedrijven en overheden. "Maar die beschermen niet en er wordt geen onderzoek gedaan."

Een expertgroep van klokkenluiders heeft intensief meegeschreven aan het initiatiefwetsvoorstel. "Zij raken hun baan en geld kwijt, moeten een juridische strijd voeren en raken in sociale isolatie", legt het Kamerlid uit. "Het is belangrijk dat de wet is gemaakt vanuit hun ervaring."

"Het huis richt zichzelf in en krijgt een eigen voorzitter", blikt Van Raak vooruit. Er is nog geen kandidaat. Daar moet de politiek zich niet mee bemoeien. Het moet zo onafhankelijk mogelijk zijn."