Zomergasten: Nelleke Noordervliet

Diverse FOK!-columnisten kijken op maandagavond terug op het seizoen 2013 van Zomergasten. Deze zondag bracht Bakoenin een avond voor de beeldbuis door.

Er is een grote norse neger in mij neergedaald die van
binnen dingen doet die niemand ziet ook ik niet want
donker is het daar en zwart

maar ik weet zeker hij bestudeert er aard en struktuur van
heel mijn blanke almacht

hij morrelt eerst aan halfvermolmde kasten dan voel ik
splinters schieten door mijn schouder nu leest hij oude
formulieren dit is het lastigst te veel slaven trok ik af van de
belasting

Lucebert

Het werk van Nelleke Noordervliet kenmerkt zich door interesse in het verleden. Dat was te merken. Veel van de fragmenten die ze had uitgekozen had ik al erg lang in een halfvermolmde kast in mijn hersens opgeslagen.
Het programma begon met een fragment van Hadimassa waarin Ton van Duinhoven zich afvroeg of de wereld het jaar 2000 wel zou halen. Ik kreeg bijna de indruk in deze aflevering van Zomergasten dat het jaar 2000 inderdaad niet is gehaald door de mensheid. Het is dat er af en toe een stukje documentaire van na 2000 werd vertoond, anders was deze tijd volledig ondergesneeuwd. Nelleke had het alleen af en toe terzijde over deze tijd en ik heb er niet één positieve opmerking over gehoord. Ze is een jaar jonger dan ik, maar we hebben volgens mij een totaal andere kijk op verleden en heden.

Ik heb gedurende het programma echter wel een redelijke blik in de psyche van Nelleke gekregen, denk ik. En dat is ook de bedoeling van Zomergasten.
Ze zal het fragment over het Rijksmuseum vast met een andere bedoeling hebben gekozen, maar voor mij gaf dat fragment duidelijk aan hoe Nelleke met het verleden, heden en toekomst omgaat.
De museumdirecteur krijgt in de gaten dat al het oude wordt afgebroken en is daar boos over. Het nieuwe is namelijk nog niet duidelijk voor hem. Zo zag ik Nelleke ook tijdens het interview.

De keuze was gevallen op een aantal fragmenten uit de jaren vijftig, zestig en zeventig. Jaren, waarin zij en ik zijn opgegroeid. Een stukje uit Hadimassa, een stukje uit De Grote Gerard Reve Show, een stukje over de opbouw van Rotterdam en een stukje over Bhagwan Shree Rajneesh. Jeugdsentiment. Nelleke probeerde het allemaal belangrijker te maken dan het was.
Ze zei dat er in die tijd een soort revolutie gaande was. Mensen gingen de straat op. Maar die revolutie bleek niet uit de fragmenten die ze had gekozen.
Als je dan toch een taboedoorbrekend fragment uit die tijd wilt zien, neem dan de sketch over de beeldreligie uit het programma Zo is het toevallig ook nog eens een keer. Of laat iets over Provo zien.
Ze miste tegenwoordig die taboedoorbrekende en kwetsende programma's van toen. Beste Nelleke. Tegenwoordig kun je kiezen uit honderd netten in allerlei talen. Dat was toen niet. Dat gaf ze ook wel enigszins aan, maar ze heeft blijkbaar niet in de gaten dat taboes tegenwoordig op internet doorbroken worden. In die tijd was televisie een nieuw medium. Nu is dat vervangen door internet. Tegenwoordig is bijvoorbeeld WikiLeaks taboedoorbrekend.
Ze had het ook steeds over 'we'. 'We gingen de straat op.' Ik denk toch niet dat ze in Kalkar is geweest, of in Dodewaard. Natuurlijk, ze was in Praag geweest tijdens de 'Praagse Lente', maar was alweer weg toen de Russen kwamen.

Ik kreeg nog een ander beeld van haar.
Ze kwam op mij over als iemand die een deel van haar jeugd is kwijtgeraakt.
Ze heeft de buurt waarin ze is opgegroeid blijkbaar uitgevlakt. Een volkswijk in Rotterdam. Haar keuzes van fragmenten zijn bepaald door haar opleiding aan het gymnasium. Ik zie haar niet losgaan in een après-ski op de muziek van Anton aus Tirol. Dat hoeft natuurlijk ook niet, maar het hoeft toch niet allemaal moeilijk en hoogstaand te zijn? Maak eens gewoon lol zoals ze in die volksbuurt vast ook deden.
De verdringing viel me erg op toen ze zei dat ze al na een paar minuten van een stukje opera tranen over haar wangen voelde rollen. Ik kan me voorstellen dat je emotie voelt bij het luisteren naar muziek. Ik heb dat zelf ook wel. Maar al na een paar minuten huilen?
Het deed me denken aan een tentoonstelling van moderne kunst in Maastricht, waar ik ooit was. Daar vielen sommige mensen bijna flauw als ze het werk van een bepaalde meester in het oog kregen. Gespeelde emotie. Je moet erbij horen in bepaalde kringen. Emotie door kunst kan wel, maar wat Nelleke overkwam bij die opera en Griekse tragedie van het Théâtre du Soleil lag er net even te dik bovenop.
Het enige fragment waarin de roots van Nelleke naar voren kwamen, was gek genoeg uit Hadimassa. Lachen om het laten van scheten. Dat is echt volks.

Het laatste fragment bevestigde, waarschijnlijk onbedoeld, het beeld van iemand die al heel erg lang bezig is om er in bepaalde kringen te veel bij te horen. Een man kwam zijn huis uit met een aktetas in zijn hand. Ineens gooide hij die tas op de grond en begon te rennen. Tijdens het rennen kleedde hij zich uit om uiteindelijk geheel naakt ergens in het water te duiken en weg te zwemmen. Het onbekende tegemoet.
Toen Nelleke krampachtig naar woorden zat te zoeken na de vraag van Wilfried de Jong of ze schreef om haar schaamte kwijt te raken, dacht ik: mens, zeg toch gewoon dat je niet uit schaamte schrijft, maar dat je schrijven gewoon leuk vindt. Waarom moet er altijd een weloverwogen en filosofisch antwoord uit de strot van een schrijver of schrijfster komen? Kom op! Doorbreek dat elitaire gedoe en ga naakt zwemmen. Strakjes heb je weer koppijn van het te veel nadenken over je antwoorden. Verder lijkt ze me wel aardig.