Mogelijke verdubbeling explosies in dit jaar
De politie voorziet voor 2023 een mogelijke verdubbeling van het aantal incidenten met explosies ten opzichte van 2022. Dat blijkt uit cijfers van het Landelijk Forensisch Coördinatie Team (LFCT). Voor de - vaak jonge - daders heeft de politie een waarschuwing; de pakkans is behoorlijk hoog. Net als de straffen.
Het LFCT houdt het aantal incidenten met explosieven bij en legde tot begin juli al 303 van dit soort incidenten vast. In heel 2022 waren dat er in heel Nederland 325. Het merendeel van de explosies is gericht tegen woningen en bedrijven. Analyse van het fenomeen laat zien dat vaak een drugsgerelateerd crimineel conflict de achterliggende oorzaak is.
Het aantal incidenten met explosies is in bijna heel Nederland gestegen, maar vooral in de eenheid Rotterdam zag de politie een enorme toename. Volgens landelijke cijfers zat de eenheid Rotterdam begin juli op 96 explosies, meer dan vorig jaar in een heel jaar. Dat waren er toen 65.
Flitspoeder
"In 2021 vonden in de eenheid Rotterdam nog maar 12 van dit soort incidenten plaats", zegt Wim Hoek, portefeuillehouder excessief geweld en districtschef politie Rotterdam-Zuid. Hij ziet de afgelopen jaren een duidelijke verschuiving van schietincidenten richting explosies. En dat is een trend die geldt voor bijna heel Nederland.
Opvallend is ook de toename van het aantal incidenten met zelfgemaakte explosieven; er worden steeds zwaardere explosieven of brandbommen gebruikt. "Bij een groot deel van deze zelfgemaakte explosieven bestaat de lading uit flitspoeder", zegt Hoek. "Dit poeder wordt bijvoorbeeld gebruikt in zogenoemde Cobra’s, die relatief eenvoudig verkrijgbaar zijn en in Europa zelfs legaal geproduceerd worden. Dit flitspoeder heeft een enorme explosieve kracht en wordt ook gebruikt om bijvoorbeeld geldautomaten mee op te blazen. Soms worden ijzeren brievenbussen door de explosie letterlijk aan flarden gescheurd", zegt Hoek. "De ijzeren, vlijmscherpe flarden vliegen gewoon door deuren heen. Als iemand door zoiets geraakt wordt, kan dat catastrofaal aflopen. Het is een wonder dat er nog weinig gewonden of, erger nog, doden zijn gevallen."
Pakkans
In Rotterdam heeft de politie volgens Hoek de afgelopen tijd volop ingezet op het aanhouden van verdachten. "Tot 4 juli van dit jaar hebben we 72 aanhoudingen verricht voor schietincidenten en explosies", vertelt hij.
Ook elders in het land werden explosie-verdachten opgepakt. Zo werd afgelopen week nog een verdachte aangehouden in het onderzoek naar een hele reeks explosies in Amsterdam Noord, begin juni. Eerder werden in deze zaak ook al twee mannen opgepakt. De pakkans is behoorlijk hoog, waarschuwt Hoek. "We werken met man en macht om verdachten aan te houden bij dit soort excessief geweldsincidenten. En met succes. De vraag is niet ‘of’ maar wanneer we je aanhouden."
Jonge verdachten
Van de in de eenheid Rotterdam aangehouden verdachten is meer dan de helft 23 jaar of jonger. In een kwart van de aanhoudingen gaat het om minderjarigen. De jongste verdachte is 14 jaar. Ook dit komt redelijk overeen met het landelijke beeld. Hoek: "Dit soort jonge uitvoerders krijgen de opdracht vaak via een tussenpersoon of via social media zoals snapchat of telegram. Zij weten vaak niet waarom en op wie zij de aanslag moeten plegen. Zij krijgen summiere informatie. Daardoor is het lastig om bij de opdrachtgevers te komen. Toch draaien we ook daarop onderzoeken en weten we met enige regelmaat tot aanhouding over te gaan."
Om te voorkomen dat jongeren in de fout gaan en eventueel doorgroeien naar nog zwaardere criminaliteit pleit de politie voor een integrale aanpak, met ook investeringen in problematische wijken om nieuwe aanwas te voorkomen. Eind mei maakte het kabinet bekend dat deze gebiedsgerichte preventieve aanpak wordt uitgebreid van 15 naar 27 gemeenten. Korpschef Henk van Essen pleitte recent voor betere ‘vroegsignalering’ van risicojongeren. Onder meer door intensievere samenwerking met scholen en andere zorgpartners zoals de jeugdzorg en de ggz.
Strafmaat
Eenmaal gepakt komen daders er niet mals vanaf; het OM neemt deze zaken uiterst serieus en eist hoge straffen. Onlangs werd nog 2 jaar jeugddetentie geëist voor een minderjarige die verdacht wordt van het plaatsen en laten ontploffen van een explosief. Dat is de maximale straf die het OM kan eisen bij een minderjarige. Daarnaast kreeg een volwassen man kortgeleden nog 3 jaar cel opgelegd voor het plaatsen en laten ontploffen van een explosief.
Melden helpt
Om de daders op te sporen heeft de politie buurtbewoners hard nodig. "Jij kent jouw wijk het beste", zegt Hoek. "Als er iets niet klopt in het straatbeeld, valt jou dat als eerste op. Zie jij verdachte situaties, meld het dan!"
Landelijke cijfers incidenten met explosies (tot 4 juli 2023)
Soort explosief incident- over heel 2022/tot 4 juli 2023
- (poging) Aanslag bedrijf 40 / 64
- (poging) Aanslag infra 2 / 0
- (poging) Aanslag overige 2 / 7
- (poging) Aanslag voertuig 12 / 13
- (poging) Aanslag woning 159 / 162
- (poging) Plofkraak ATM 13 / 5
- (poging) Plofkraak Juwelier 8 / 3
- (poging) Plofkraak overige 3 / 3
- Aantreffen niet ontplofte explosieven garagebox 3 / 3
- Aantreffen niet ontplofte explosieven in voertuig 11 / 4
- Aantreffen niet ontplofte explosieven overige 6 / 18
- Aantreffen niet ontplofte explosieven woning 14 / 8
- Aantreffen explosieven bij doorzoekingen 46 / 10
- Anders 6 / 3
Eindtotaal: in 2022 325 explosies, in 2023 tot 4 juli 303 explosies
Deze landelijke cijfers wijken soms licht af van de eenheids-cijfers, vooral door (onderzoeks-) duiding achteraf.
Cijfers incidenten met explosies per Politie Eenheid
Politie Eenheid- heel 2022 / 2023 (tot 4 juli)
- Noord-Nederland 9 / 7
- Oost-Nederland 27 / 15
- Midden Nederland 31 / 33
- Noord-Holland 13 / 16
- Amsterdam 127 / 91
- Den Haag 15 / 26
- Rotterdam 65 / 96
- Zeeland West-Brabant 12 / 3
- Oost-Brabant 17 / 8
- Limburg 9 / 8
- Landelijke Eenheid 0 / 0
Eindtotaal 325 / 303
