Gewone IJslanders gaan grondwet schrijven
De bevolking van IJsland gaat zaterdag naar de stembus voor een bijzonder referendum: de IJslanders mogen gewone burgers gaan kiezen die met elkaar een nieuwe grondwet gaan schrijven. Honderden mensen hebben zich opgegeven en willen deel gaan uitmaken van Constitutionele Vergadering, die rond de dertig leden zal tellen.
"Het is de eerste keer in de wereldgeschiedenis dat de grondwet van een land op deze manier wordt herzien, door een direct democratisch proces", aldus Berghildur Erla Bergthorsdottir, woordvoerder van de commissie die de vorming van de Constitutionele Vergadering begeleidt.
IJsland heeft nooit een eigen grondwet geschreven. Nadat het land in 1944 onafhankelijk werd van Denemarken werd de Deense grondwet overgenomen. Er werden wel enkele clausules aangepast om duidelijk te maken dat het land een onafhankelijke republiek was geworden. Ook werd 'koning' vervangen door 'president'. Sinds 1944 heeft een grondige herziening van de grondwet altijd op de agenda van de regering gestaan.
Na het instorten van de economie in 2008 nam de druk om de grondwet te herzien toe. Velen zagen de ineenstorting van de economie niet alleen als een economisch probleem, maar ook als een falen van de regering en allerlei regulerende instellingen. Volgens veel mensen had de economische malaise kunnen worden voorkomen als er een strenger raamwerk voor een grondwet was geweest. IJslanders begonnen te twijfelen aan het fundament van de samenleving en de woede over de falende regering nam toe. Het werd steeds duidelijker dat er sprake was van een enorme corruptie binnen de regering van het Scandinavische land.
Uiteindelijk werd in een tweeduizend pagina's tellend rapport, dat na een parlementair onderzoek werd opgesteld, duidelijk dat het land toe was aan een grondige herziening van de grondwet. Hiermee zou het vertrouwen van de bevolking in de regering moeten worden hersteld.
"Het is erg belangrijk voor gewone burgers (...) om deel te nemen aan de grondwetsherziening", zei premier Johanna Sigurdardottir. "We hopen dat deze nieuwe grondwet een sociaal convenant is, dat leidt tot wederopbouw en verzoening. Om dat te laten plaatsvinden, moet het hele land erbij betrokken worden."
De Constitutionele Vergadering zal bestaan uit 25 tot 31 personen. Het definitieve aantal hangt af van de verhouding tussen geslacht en gelijkheid. Iedereen kon zich opgeven om deel te nemen aan de vergadering, behalve de president, parlementariërs en de commissie die de vorming van de Constitutionele Vergadering begeleidt.
De Constitutionele Vergadering gaat volgend jaar een nieuw voorstel voor de grondwet schrijven. Daarvoor wordt materiaal gebruikt dat bij een eerder project werd verzameld. Eerder dit jaar konden duizend willekeurig gekozen IJslanders tussen de 18 en 89 jaar hun visie geven op de grondwet en wat er in zou moeten staan.
Niet iedereen is er van overtuigd dat de grondwet moet worden gewijzigd. Sommigen zien het proces als een frivole en populistische exercitie en hebben kritiek op de hoge kosten die aan het proces verbonden zijn. Thorstein Arnalds, een technicus, heeft zich kandidaat gesteld en wil dat de grondwet ongewijzigd blijft. "De grondwet had niets te maken met het instorten van het bancaire stelsel en staat ook niet in de weg bij het herbouwen ervan", zo zei hij.
Anderen zijn echter wel enthousiast. Berglind Steinsdottir, student en proeflezer van de grondwet, zei 'uitermate optimistisch en opgewonden' te zijn over het uiteindelijke resultaat.
