Beatrix' knopje
Morgen is het na 33 jaar schluss voor de grootste protocolfetisjist van onze 200-jarige monarchie. Gefascineerd keek ik de afgelopen tijd vele documentaires over Beatrix. Juist omdat je nooit écht hoogte zult krijgen van wie de persoon achter haar beroep is, omdat er tig lagen RVD en vriendschappen om haar opgeworpen zijn, is dat het interessantste aspect van de Koningmoeder: de rigide professionalisering van het instituut, ofwel haar 33 jaar gekweekte en gekoesterde aan- en uit-knopje.
“Anders dan haar moeder”, dat herhaalt elke docu en elk artikel. Als je Juliana echter nooit bewust hebt meegemaakt, zoals iedereen onder de veertig, is er niks anders om een koning(in) aan af te meten dan ons aller Bea. Daarom vind ik het hoogst ongemakkelijk om interviews te bekijken met Juliana. Ze komt over als een buurvrouw, niet de koningin. Ze verheft haar stem als ze praat, ze vertelt erg persoonlijke anekdotes, steekt haar mening niet onder stoelen of banken.
Juliana had nauwelijks een knopje. Dat heeft de monarchie bijna verwoest. We kennen allemaal het verhaal, Bea wilde het strakker aanpakken, werd majesteit in plaats van mevrouw, enzovoorts. Nederland zei vaarwel tegen een nationale huismoeder en kreeg er een CEO voor Nederland B.V. voor terug. Onze directrice, in drie decennia waarin naast het koningschap, ook het land zelf bijzonder snel gecommercialiseerd en geprofessionaliseerd is.
Bea wist van wanten, zat overal bovenop, overal achteraan, noteerde alles, herinnerde zich alles. Al die anekdotes bij elkaar, van studententijd tot nu, bevestigen keer op keer hoe extreem serieus ze haar taak nam, hoe koppig ze kon vasthouden aan eigen standpunten, hoe neerbuigend ze vaak was zodra ze merkte dat ze meer kennis van zaken had dan haar conversatiepartner. Op persoonlijk vlak: ze schijnt te roken als een ketter, maar wat weten we nog meer? Bitter weinig. Bizar weinig eigenlijk, na dertig jaar.
En juist dat feit, dat 'de koningin' voor elke Nederlander een beeld oproept van een officieel, altijd glimlachend (of rouwend), altijd op de achtergrond aanwezige vertegenwoordigster van het land: wat stijfjes, liever te emotieloos dan te Juliana, (vrijwel) altijd achter dat masker van de voorbeeldfunctie verscholen. Het gaat lastig worden om iemand die werk en privé zo excellent gescheiden kon houden, te evenaren. Ik hoop echter van harte dat Alexander en Maxima dat rigide onderscheid tussen privépersoon en publiek masker kunnen en willen handhaven.
Stiekem hoop ik ook dat Alex een minstens even grote luis in de pels van elke regering zal zijn, als Beatrix voor Van Agt tot Rutte is geweest. Gezien zijn uitspraken in het interview van laatst, waarin hij min of meer zei “alles te zullen tekenen als het maar grondwettig is”, lijkt het er echter op dat onze ministers en premiers het de komende decennia een stuk makkelijker gaan krijgen. Ook hoop ik van harte dat-ie de professionaliteit van zijn moeder zal uitstralen, niet de jovialiteit van zijn grootmoeder. We zullen het zien.
Al heeft u het wellicht niet op het koningshuis, toch wens ik u allemaal morgen een dag die meer dan Prinsjes-, Bevrijdings- of een normale Koninginnedag, ons gevoel van nationale eenheid, culturele verbondenheid en historische belangrijkheid zal bevestigen.
