Kiezen: Firth en D66

Het was alweer even geleden dat ik een film zag die me dermate aansprak, als The King's Speech. In de bioscoop vrijdag – en dankzij moderne downloadtechniek, thuis zaterdag – keek ik de film al tot tweemaal toe. Het verhaal draait om het stotteren van de wellicht toekomstige koning. Als blijkt dat zijn oudere broer met een tweemaal gescheiden vrouw wil trouwen levert hij de kroon na nog geen jaar alweer in en móet Albert, als Koning George VI, zijn probleem wel te lijf gaan, omdat hij zijn volk in tijden van crisis en totale oorlog niet stotterend kan toespreken.

Een hechte band groeit met een doodgewone immigrant uit Australië, die al vanaf het begin weigert “sir” of “Royal Highness” te gebruiken, en de (dan toekomstige) koning aanspreekt met Bertie. Gedurende de film kom je veel meer te weten of waaróm deze man stotterde, hoe de gouden kooi van het adellijke leven hem mentaal en fysiek weinig goeds heeft gedaan, hoe hij nooit vrienden had gehad. “What are friends for?” Vraagt Lionel Bertie, die schouderophalend mompelt “I wouldn't know.”

Omdat ik dit vóór de uitreikingen van vannacht schreef, hoop ik van harte dat deze film in ieder geval één van de twee belangrijkste Oscars binnenhaalt: liefst die van Beste Acteur voor Colin Firth's waanzinnig goede interpretatie van de vader van de huidige koningin Elizabeth. Al vanaf de eerste seconden, waarin hij ergens in de jaren '20 stotterend voor duizenden mensen voor gek staat, een speech proberende te houden, weet hij – het verhaal, zo je wil – je sympathie te wekken en niet meer te laten indutten.

In het weekend heb ik, geïntrigeerd door de paradox van een koninklijk bestaan, geleefd maar luxueus, beschaafd maar onvrij, meerdere films gekeken over met name Victoria (i.e. “The Young Victoria” uit 2006 en “Mrs. Brown” uit 1997), maar ook andere Engelse vorsten. Albert wilde geen koning zijn omdat hij vreselijk mishandeld was in zijn jeugd, daardoor onzeker van zichzelf en in onbekende situaties een meelijwekkende stotteraar. Pas in 1936, op zijn sterfbed, gaf vader George Albert erkenning, door te stellen dat hij “meer lef heeft dan al z'n broers bij elkaar” – met dandy, Nazi-sympathisant en gescheide-vrouwen-trouwende Edward als troonbestijger was het toen echter al te laat. Albert mocht een jaar later de diepe constitutionele en populariteitscrisis op gaan ruimen.

 Victoria was de enige nazaat (dochter van broer van de koning) die de troon kon bestijgen, maar werd tot haar 18e virtueel opgesloten in paleizen door een moeder en stiefvader die haar gedurende de puberteit talloze malen probeerden om in haar naam regenten te worden, haar onschadelijk te maken. Op haar 18e werd ze dan ook koningin, toen nog geen maand na haar verjaardag haar oom overleed. Ook toen, met de Belgen onafhankelijk en de liberale rumoer die tot 1848 zou leiden in de koker, had ze als jongvolwassene om te gaan met impopulariteit, alsmede een voltallige volwassenwereld die haar allemaal probeerden te bespelen omdat ze jong en onervaren was.

England swings like a pendulum do
Bobby's on bicycles, 2 by 2
Westminster Abbey, the Tower of Big Ben
The rosy-red cheeks of the little children

Victoria en Albert hadden geen stem in hun lot, letterlijk en figuurlijk. Wij hebben die wel. Daarom ging ik afgelopen week twee keer naar een politieke bijeenkomst van respectievelijk VVD en D66, tezamen met mijn goede vriendin Julia. In Wassenaar was in een klein cafeetje een man of twintig samengekomen om naar Kamerlid Charlie Aptroot te luisteren. Aptroot zelf, zijn zoon, de VVD-fractieleden van de gemeenteraad, de burgemeester, en de meeste aanwezigen kwamen uit Wassenaar zelf en sprak elkaar met de voornaam aan. Het was een waas van corduroy, colbertjes en pakken. Gelukkig hadden wij vooraf gezorgd, niet underdressed op te komen dagen.

We hebben vooraf zeker een kwartier met Aptroot staan praten. Hij is een aardige, welbespraakte en geïnteresseerde man; ook de fractievoorzitter van de Wassenaarse VVD toonde veel interesse in ons, diverse andere gasten boden ons “bier, want dat is wat studenten drinken, niet?” aan. De aanwezigen waren stuk voor stuk boven de veertig, rijk, maar 'vrindelijk'. Gedurende Charlies praatje over de verkiezingen, liet hij zich zeer laatdunkend uit over demonstraties. Hij zei dat hij er niet wakker van lag, daar een demonstratie te verwachten is als een Pavlovreactie, bij elke door bezuinigingen getroffen groep.

Ook het nooit eerder vertoonde hooglerarenprotest, uniek in 500 jaar academische geschiedenis, maakte hij belachelijk, door te stellen dat de hoogleraren doordeweeks toch niks te doen hadden en hun student-assistenten les lieten geven, terwijl ze zelf gingen demonstreren. “Ik keek naar buiten, naar al die mensen om de Hofvijver heen, en dacht: dat doen we toch weer góed.” Qua praatje over de bezuinigingen op onderwijs was hij star en gaf hij dezelfde argumenten die zijn partij al maanden geeft. Beter Nu Dan Later. Iedereen Betaalt Mee. Je Betaalt Slechts Een Deel Van Je Studie Zelf. Hij ontkende dat 'we' naar een Amerikaans systeem afglijden, van beurzen, rijke papa's en torenhoge private leningen. Zei het geld dat de studenten dienen op te hoesten, opnieuw te investeren in onderwijs.

“Er wordt niet bezuinigd”, ronduit onzin: er wordt tig weggehaald, en het gat wordt opgevuld door studenten die geen flauw idee hebben waar ze 5000 euro collegegeld vandaan moeten halen. Ook het wellicht wederrechtelijk, en zeker onrechtvaardig zijn van het doen gelden van de maatregelen voor studenten die nú al uitloop hebben (en die daarom maar enkele maanden voorbereidingstijd hebben), werd afgedaan met het argument “noodzakelijke pijn”. Achteraf, voordat we weer vertrokken met onze buiken vol gratis Kilkenny's, gaf ik Aptroot te kennen dat sommige VVD-standpunten me niet, maar vele ook wel aanspraken; meer snelweg en een kleine overheid leek het credo. “Ik ben een ouderwetse liberaal, maar twijfel of D66 niet meer biedt dan de VVD.”

“Als je liberaal bent moet je bij ons zijn”, zei Aptroot. “Wij zijn opgericht als liberale partij. D66 is opgericht als pragmatische, sociaaldemocratische partij.” Ik knikte, maar dacht aan die héle enge meneer Fred Teeven, die liever vandaag dan morgen het internet gaat censureren en in het verleden als OvJ deals sloot met mensen als Mink Kok. Ik dacht aan de nare, hautaine grapjes over alle partijen behalve VVD, die VVD'ers constant maakten om me heen, inclusief Aptroot, en hoe daar bulderend om werd gelachen. Hoe onder de aanwezigen voelbaar was dat ze maar wát blij waren, dat het CDA en PVV werd, en niet Paars-Plus.

Hoe een partij die tig decennia geleden als liberaal te boek stond, nu toch echt conservatief en huichelachtig overkomt; “liberaal”, maar wel HRA. “Bezuinigen” maar JSF en Afghanistan. En hoe Aptroot bij navraag recht in ons gezicht loog, door te stellen “dat de VVD helemaal niet D66 ontwijkt in één-op-één-debatten.” Zijn eigen Tweede Kamerfractie had dat nog geen week eerder in een communiqué gesteld, omdat D66 te vaak en te pijnlijk de VVD afrekent op een liberale campagne versus een ultraconservatief beleid. Daarom bezochten we vrijdagavond ook de door studentenvereniging Unitas georganiseerde 'toogavond' met D66 op het Lucasbolwerk in Utrecht. Boris van der Ham en Fatma Koşer Kaya waren aanwezig om een praatje over onderwijs respectievelijk arbeidsmarkthervorming te doen. Ook waren de jongerenorganisaties van drie middenpartijen en D66 aanwezig; vier afgevaardigden gingen met elkaar in debat.

De PvdA-jongere deed bezuinigen en studenten hun studiefinanciering zelf laten betalen af als  asociaal. “Weet je wat pas asociaal is”, wierp de Jonge Democraat terug, “dat studenten verwachten dat de bakker en de slager, die niets met hun opleiding te maken hebben, wel voor hun studie betalen.” De VVD-jongeren (allemaal in pak, allemaal met corpsbalhaar) klapten en joelden. Ik vond het een vreemd argument en stak mijn hand op. Stelde een vraag over of wij niet ook voor de bakker z'n MBO betalen, en of het afschaffen van de studiefinanciering niet dubbel graaien was, daar wij onze studie óók al terugbetalen via het progressieve belastingstelsel. Daarnaast betaal ik zelfs als student met bijbaan ook mee voor dingen als kinderopvang en ouderenzorg, waar ik ook geen gebruik van maak maar waar ik wel blij mee ben, dat het er is. Van der Ham gaf voor de JD'er antwoord op mijn vraag, door te ontkennen dat de last te groot zou worden, “dit is nu eenmaal beter”.

Van der Ham verwoordde het kabinetsbeleid voor mij kernachtig door te stellen dat D66 wil “hervormen, niet slopen”. Analyseren waar het beter of efficiënter kan, doelgericht aanpakken en niet met de botte bijl regelingen waar honderd jaar voor is gestreden met één pennenstreek ongedaan maken. Ook Van der Ham zei dat D66 liberaal was, en VVD conservatief. Beide partijen wijzen met een vingertje naar elkaar. De keuze, hoewel 'kiezen tussen twee kwaden' daar je het nooit volledig met een partij eens bent (waaronder afschaffen stufi), is voor mij duidelijk. Toch knaagt het gevoel dat de discussies zoals ik ze op de twee bijeenkomsten had gezien, niet van een hoog niveau waren en meestentijds waadden in bitter vastgeklampte partijstandpunten, dogma's, drogredeneringen en pesterijtjes.

Meer dan ooit ben ik van plan me toch maar eens actief in te gaan zetten. De Kamerleden ontoegankelijk? Welnee, ze doen hun uiterste best zich aan het volk te tonen, maar het volk toont gewoon niet zoveel interesse. Wellicht vooral door die dogmatiek en onderlinge vijandigheid. Er kan een hoop beter. Te beginnen bij een Eerste Kamer die niet – CDA en VVD hebben er beide een handje van – hoonlachend en schuddebuikend alle ideeën en standpunten links van rechts, of progressiever dan conservatief, afschieten en belachelijk maken, die – meer dan ooit – door de bril van hun eigen gelijk, menselijkheid en oud-Hollands polderen uit het oog lijken te verliezen.

Maar, ten laatste: ook als u liever CDA, VVD of PVV stemt, moet u dat gaan doen. Als er íets koningin Victoria dwars heeft gezeten, was het wel dat ze geen stemrecht had. "Het recht op een mening", zoals The Young Victoria dat zegt. Stem dus! Allen! Desnoods blanco.

Roger Miller - England Swings (1965)