Het Bombardement

Een rasechte Volendammer in een film over het bombardement van Rotterdam laten meespelen, dat is eigenlijk al vragen om problemen. Jan Smit gaf eerder deze maand al aan rekening te houden met negatieve recensies omtrent zijn acteerprestaties. Kon hij de toekomst goed voorspellen of is Smit gewoon bescheiden?

Vincent de Graaf (Jan Smit) ontmoet bij toeval de welgestelde Eva von Heerle (Roos van Erkel). Zij is de dochter van uit Duitsland gevluchte notabelen, hij een volksjongen die werk vond in Rotterdam. Zij staat op het punt een verstandshuwelijk aan te gaan met de rijke industrieel Dirk (Pieter van der Sman). Hij wil naar Amerika om zijn zieke broer Chris een toekomst te geven. Vincent raakt halsoverkop verliefd op Eva, maar alleen een wonder kan hen bij elkaar brengen.

Op dat moment trekken Hitlers troepen de grens over. Terwijl het Nederlands leger dapper weerstand biedt, ziet Vincent zijn kans schoon om een centje bij te verdienen door de ouders van Eva voor Dirk naar Rotterdam te halen. Tot Vincents eigen verbazing vergezelt Eva hem op de gevaarlijke tocht dwars door de frontlinie. Terwijl de twee zowel avontuurlijke als romantische momenten beleven, komt er een waarschuwing uit Berlijn. Als het Nederlandse leger zich niet direct overgeeft, zal Rotterdam gebombardeerd worden. Bluf, of dodelijke ernst? De legerleiding negeert het Duitse ultimatum; de bommenwerpers vliegen volgeladen naar de Maasstad. 14 mei zal de levens van alle Rotterdammers voorgoed veranderen.

Hoe overleef ik…

Arme, arme Jan. Regisseur Ate de Jong heeft in een interview met Novum gezegd dat hij Smit voor de opnames van de film niet kende. Een stukje tekst uit dat interview:

De Jong: "Ik ben met hem gaan praten en heb een optreden van hem gezien. Toen dacht ik: hij is iemand die kan optreden en weet hoe hij met publiek moet omgaan. Volgens mij kan hij dit."

De casting kan kennelijk dus zo makkelijk zijn. Iemand met nul filmervaring vragen om de hoofdrol te vertolken in een voor de geschiedenis historisch belangrijk Nederlands moment. Het resultaat is dat Smit niet alleen door de Rotterdammers wordt afgezeken, maar door het complete land. Laten we wel eerlijk wezen, de volledige schuld van deze ramp van een film ligt niet bij Smit zelf, maar bij de scenaristen Ate de Jong en Paul Ruven.

Het is overigens niet bekend hoe Roos van Erkel aan de vrouwelijke hoofdrol is gekomen. De theateractrice die bekend is als Rosa in de theaterversie van Francine Oomens boekenreeks Hoe Overleef Ik… redt het met haar houterige filmspel ook zeker niet in deze dramafilm. Maar het falen van de film kan op niet alleen de acteurs verhaald worden. Waar ging het mis?

Als een zinkende boot

Het Bombardement heeft een tergend traag tempo en een opbouw die lijkt op Titanic: terugblik op gebeurtenissen van toen, straatjongen wordt verliefd op hogere klasse, wordt afgekeurd, romance ontstaat, grote ramp, romance wordt op de proef gesteld. Een van de weinige overeenkomsten is dat de kijker ook nu door een verhaal met een laag moet voordat de langverwachte gebeurtenissen ook echt plaatsvinden. Maar waar de scheepsrampenfilm je nog kon blijven boeien voordat de ijsberg in zicht was, kan je nu niet wachten totdat het bombardement eindelijk begint.

Het scenario is een ramp van de bovenste plank; het verhaal van Het Bombardement rammelt werkelijk aan alle kanten. Dit ligt niet alleen aan het feit dat het grootste deel van de film geeneens in Rotterdam plaatsvindt, maar aan de onsamenhangende samenloop van toevalligheden en voorspelbare gebeurtenissen. Het wordt snel duidelijk dat het bombardement zelf totaal niet interessant is maar dat alles in de film draait om de romance tussen Vincent en Eva. Het is niet alleen respectloos om een dergelijke gebeurtenis als klein incident af te doen, maar ook nog eens kwalijk. En de reden van het bombardement zelf? Hier wordt in de film nauwelijks over gerept. Het bombardement dat in 1940 aan ruim 800 Rotterdammers het leven heeft gekost en, na Duitse dreigementen voor meer bombardementen, zorgde voor de capitulatie van Nederland schijnt niet zo bijzonder te zijn geweest.

De dialogen van de acteurs zijn werkelijk bespottelijk. Gebeurtenissen en handelingen worden na nog eens duidelijk te zijn uitgesproken nog een keer goed benadrukt ('hij moet snel geopereerd worden! Anders gaat ie dood!' (…) 'Er is nergens meer benzine te koop. Zelfs niet meer op de zwarte markt') of slaan in de meeste gevallen helemaal nergens op. Combineer dit met de manier waarop nagenoeg alle acteurs alles houterig en soms bijna hilarisch uitspreken en het plaatje is rond. Nee Jan, de kinderen gaan hier écht niets van leren en worden zelfs niet aangemoedigd dat te gaan doen.

Conclusie

Een memorabele Nederlandse gebeurtenis kan als idee wel goed uitpakken, maar mist in de essentie toch de spreekwoordelijke plank. Met de toch vermakelijke misdaadfilms De Bende Van Oss en De Dominee is er weliswaar aangetoond dat we, hetzij flink geënsceneerd, films over de geschiedenis kunnen maken. Toch zijn er veel meer films te noemen die een stuk minder goed uit de bus kwamen (Nova Zembla, De Storm, De Hel van '63), maar Het Bombardement spant de kroon. Hoe vaak regisseur Ate de Jong ook kan zeggen dat 'dit de beste Nederlandse film is van de laatste vijf jaar', het bombardement verdient het niet om in de bioscoop te draaien. De film die een eerbetoon moet zijn aan de slachtoffers van het bombardement op 14 mei 1940 lijkt meer op een flinke schop na dan een gebaar van respect.