Oorlog op de fiets

Langs de kronkelende wegen van de wielergeschiedenis zijn talrijke euforische momenten, maar ook stille momenten gezaaid. Donkere en heldere beelden wisselen elkaar in het cyclismeregelmatig af. Duistere combines, fatale malheur, maar ook succesvolle triomftochten tegen de elementen passeren de revue. Aan elk wielermonument kleven talrijke anekdotes.

Zo ook aan Luik - Bastenaken - Luik, waar Michele Bartoli en Frank Vandenbroucke elkaar in 1999 tot grote hoogte stuwden. "Het was een meeslepend gevecht, een wedstrijd waar nog lang over werd nagesproken. Het was een oorlog op de fiets. Het emotioneert me nog als ik eraan terugdenk", aldus de Italiaanse campionissimo.

"Elke renner heeft zo'n periode waarin alles lukt. Het was de totale euforie. Alles lukte. Ik was gelukkig. Ik leefde op een wolk. Maar toen ik alles had, begon mijn wereld al in te storten." Was getekend: Frank Vandenbroucke. De brutale Waal stond in de jaren negentig, samen met Lance Armstrong en Jan Ullrich, te boek als grootste talent van hun generatie. Met zijn indrukwekkende zege in Luik - Bastenaken - Luik van 1999 leek hij zijn belofte vliegensvlug in te lossen. Il Bimbo d'Oro (het gouden ventje), zoals de Italianen VDB liefkozend noemden, stond op het punt de troon te bestijgen van Eddy Merckx. Een zonnekind als opvolger van de kannibaal. Het tegendeel gebeurde. Luik was het begin van alle ellende.

VDB was - na zijn winst in de Ardennenklassieker - in België, het land waar wielrennen zoveel meer is dan enkel een sport, uitgegroeid tot een ware wielergod. Dat werd door de tifosi ge&iumlllustreerd met teksten als 'VDB=GOD'. Maar de jongeling wist zich geen raad met de plotselinge roem die hem ten deel viel, na zijn indrukwekkende zege in La Doyenne (de oudste). Om met de woorden van Volkskrantredactrice Marije Randewijk te spreken: "Vlaanderen én Wallonië omarmden het nieuwe troetelkind en knuffelden het dood." Na die mooie dag in april 1999 verdwijnt dan ook langzaam de zon uit het leven van de flamboyante wielrenner. "Want de carrière van de renner raakte in het slop. Nimmer kon hij de hooggespannen verwachtingen waarmaken.Vandenbroucke viel ten prooi aan de maffia van de wielersport en kon door niemand worden bevrijd. Hij was verslaafd aan cocaïne, amfetamines, alcohol en aan de roem van de fiets. Twee weken na de grootste zege uit zijn loopbaan raakte de nieuwe wielergod al verzeild in zijn eerste dopingschandaal."

"Er zouden er vele volgen. In 2002 vond de politie bij een huiszoeking verboden producten. VDB kreeg een schorsing van zes maanden. In 2007 deed hij een poging zich van het leven te beroven. Het verraste niemand. In 2004 dreigde hij in het bijzijn van zijn vrouw Sarah al eens met een zelfmoord. VDB wilde nog maar één keer de renner worden uit 1999, die van Luik-Bastenaken-Luik. Bij huisnummer 256 demarreerde hij. Het is hem nooit meer gelukt."

De flamboyante Frank Vandenbroucke in actie

Vandaar dat Vandenbroucke, die op 12 oktober 2009 in een hotelkamer in het Senegalese Sally om het leven kwam, met veel genoegen kon mijmeren over die schitterende lentedag in april. "Wie weet nog wie in 1984 in Luik won? Maar iedereen weet wie in 1999 won. Het was een glansrijke overwinning, met alles erop en eraan. Ik kon die dag met minuten voorsprong gewonnen hebben, maar ik wou dat niet. Het scenario had ik anders in mijn hoofd geprent. Het was fabuleus", aldus Il Bimbo d'Oro. Vandenbroucke stond op die geliefde 18e april 1999 als één van de favorieten aan het vertrek in Luik. Het 24-jarige enfant terrible reeg in het voorjaar de zeges aaneen.

Zo won VDB, die in 1999 Mapei had ingeruild voor Cofidis (daar kon hij immers de absolute kopman spelen), onder meer de GP La Marseillaise en de Omloop het Volk. De Waal kon toentertijd met recht de klassiekerkoning van de toekomst worden genoemd. De scepter in het toenmalige wielerrijk was echter in handen van Michele Bartoli, de nummer één van de wereld. De Italiaanse campionissimo was de Koning van de Ardennen; iets dat hij enkele dagen voor de 85e editie van Luik - Bastenaken - Luik had onderstreept met een indrukwekkende zege in de Waalse Pijl. VDB en Bartoli waren de mannen met de vorm en de klasse om de Luik - Bastenaken - Luik van 1999 naar hun hand te zetten.

Twee macho's, kemphanen ook. Eveneens twee mannen met een geschiedenis. Sinds de E3-Prijs van 1999 wrong het namelijk tussen VDB en Bartoli. De ontsnapte Vandenbroucke werd toen door de Italiaan teruggehaald, waarna Van Petegem de lachende derde was. Of beter gezegd: de lachende eerste. Het zat Vandenbroucke lange tijd erg dwars. Toen hij in de Ronde van Vlaanderen van 1999 genoegen moest nemen met de tweede plaats, troostte hij zich dan ook met de gedachte Bartoli te hebben gelost. Deze rivaliteit werd in de week voor Luik - Bastenaken - Luik gevoed door gepeperde uitspraken van de loslippige en brutale Vandenbroucke.

Over de winst van Bartoli in de Waalse Pijl: "Iedereen vond Bartoli imponerend. Ik vond van niet." En op de vraag van een journalist hoe hij zijn Italiaanse rivaal ging verslaan: "Hoe ik Bartoli ga kloppen? Door hem los te rijden, hè?" De Belg wist ook waar dit alles zou gaan gebeuren: op de Saint-Nicolas, vijf kilometer voor de meet in Ans. Op het venijnige colletje, waar het licht voor VDB het jaar voordien nog genadeloos uit was gegaan, zou hij de koers naar zijn hand zetten. "Ik had gezegd dat ik zou demarreren aan huisnummer 256", zei Vandenbroucke.

Het vuurtje tussen Bartoli, die op jacht was naar zijn derde opeenvolgende winst in La Doyenne, en VDB was vooraf zodoende dan ook lekker opgestookt. En met succes, want het vuur greep snel om zich heen, zoals bleek bij het vertrek op het zonovergoten Place Saint-Lambert in Luik. "Onze blikken kruisten elkaar aan de inschrijvingstafel op de Place Saint Lambert in Luik en de vonken vlogen ervan af. Dat beloofde vuurwerk. Ik had mijn haar wit geverfd, was vlijmscherp en kwam aan de start met de modernste fiets van het peloton", vertelde Vandenbroucke in zijn biografie Ik ben God niet.

Bartoli liet het zich allemaal welgevallen, maar wilde zijn Belgische opponent toch graag de mond snoeren. Op de Cote de la Redoute, de steilste klim van de dag, testte Michele Bartoli de benen van zijn talrijke concurrenten en ondervond tot zijn schrik dat die van Vandenbroucke, met olie van een glimmend bruin laagje voorzien, sterker waren dan de zijne. "Ik had moeite met mijn concentratie en mijn benen waren niet goed. Frank was honderd procent, zoals ik dat de twee jaar daarvoor was", aldus de Italiaan. Bartoli blufte, gaf opnieuw gas, maar VDB ging - bijna nonchalant - naast hem rijden. Bartoli versnelde nog eens. "Hij wilde me vernederen, hij wilde me op mijn plaats zetten. Ik bleef rustig in zijn wiel hangen, kwam naast hem en trok nog eens keihard door. Los uit het wiel", aldus Vandenbroucke.

Er stond geen maat op de brutale Waal. "Het was vreemd, maar vandaag heb ik alles kunnen doen wat ik wilde. Ik dacht aan iets en het gebeurde zoals ik wenste. Neem nu de beklimming van La Redoute. Omdat ik zag dat de groep nog erg groot was, moest er een schifting komen. Toen Bartoli vertrok, heb ik zijn versnelling beantwoord en daarna hem wat getest. Ik moest hem toch laten weten dat niet hij, maar ik in deze wedstrijd de sterkste was", wist een zelfverzekerde Vandenbroucke. De scherpe demarrage van VDB degradeerde de aanval van Bartoli tot een schamele muggenprik. Een fikse mentale opdoffer voor de Italiaanse topfavoriet.

"Michele geeft het grif toe dat het zijn grootste nederlaag was van zijn carrière. Bartoli heeft de confrontatie gezocht, niet ik. Dat jaar moest hij al geweten hebben dat hij minder sterk dan ik was. Ik had hem al bijna overal gelost. Toen ik in de Ronde op de Bosberg demarreerde, kon hij ook al niet mee. Bartoli heeft die dag wel extra glans gegeven. De Koning van de Ardennen werd op zijn terrein geklopt door de Kleine Waal. Luik blijft voor mij iets sentimenteler dan de Ronde, die dan weer een pikantere koers is. In la Doyenne kon ik iedereen bergop lossen, in de Ronde niet."

Maar niet enkel de Koning van de Ardennen was onder de indruk van de machtsexplosie van de jeugdige Waal, ook andere coureurs staken hun bewondering niet zomaar weg. "Ik weet zeker dat op dat moment de moed bij Bartoli in de schoenen is gezakt. Het was ongekend zoals Vandenbroucke op La Redoute wegknalde. Tegen zoveel geweld kun je niets beginnen", aldus Maarten den Bakker, die de Italiaan op weg naar de meet in Ans nog een extra dreun verkocht door eenvoudig bij hem weg te fietsen en als derde te eindigen. Vandenbroucke liet met zijn snedige uithaal hele peloton achter zich. Dat hij door dat prachtige staaltje intimidatie plotseling alleen aan de leiding belandde, was echter niet de bedoeling. "Het was veel te ver om solo te gaan. Ik zag al rap dat Rabobank en Mapei de jacht op me openden. Da's een mooie oplossing, dacht ik. Ik kan beter met hen nog een stukje richting eindstreep rijden", vertelde VDB.

Geen seconde had Vandenbroucke daarna de angst voor een verkeerde ontknoping: "Ik voelde me zeker van te winnen." In de resterende 35 kilometers probeerde Rabobank, voornamelijk via de Zwitser Aebersold, een beslissing te forceren, maar dat waren vruchteloze pogingen. Cofidis-coureur Peter Farazijn buffelde tot aan de Saint-Nicolas, 5.500 meter van de finishlijn, zo hard door dat niemand het in zijn hoofde haalde om iets te ondernemen. "We hebben wel geprobeerd om te ontsnappen, maar onze pogingen waren gewoon te zwak", erkende Den Bakker na afloop. "Ik realiseerde me dat wachten tot die laatste heuvel de kans op de zege teniet zou doen. Want de finale van Luik - Bastenaken - Luik is de eerlijkste finale van het jaar, geloof ik. Het is net als een individuele tijdrit. Vandenbroucke zou wegspringen en daarna voorop blijven, omdat hij een heel best stukkie kan tijdrijden. Dat heb ik Michael (Boogerd, red.) ook gezegd."

Vandaar dat Michael Boogerd onder aan de Saint-Nicolas ook voor het offensief koos. Hij reed bijna de hele groep, inclusief Bartoli uit het wiel, maar moest Vandenbroucke eerst achter zich dulden en vervolgens lijdzaam toezien hoe de Waal in grootse stijl bij hem vandaan fietste. "Ik kletste zo, boem, eroverheen", zei Boogerd in zijn biografie Boogie. "Ik dacht: ik win hier! Ik had gelijk een enorm gat, reed echt hard, viel niet stil." Maar bij huisnummer 256, zoals voorspeld, schoot VDB weg uit het elitegroepje. "En ineens komt dan Vandenbroucke langs", herinnerde Boogerd zich. "Dat brak mijn moraal. Zoiets is me nooit meer overkomen. Het zegt voldoende dat ik een week later, met veel mindere benen, de Amstel Gold Race won. Aan mijn vorm lag het niet. Vandenbroucke was die dag van een andere planeet. Het was de enige keer in mijn carrière, dat iemand zo overduidelijk veel sterker was dan ik."

De flamboyante Belg won zo op weergaloze wijze Luik - Bastenaken - Luik en legde beslag op de vaas (de traditionele LBL-trofee, red.). Michael Boogerd arriveerde een halve minuut later op de Rue Jean Jaures als tweede - "En dan is het zo erg niet om tweede te worden, hoe lullig het ook staat in de uitslag" - en Den Bakker derde. Het was een in La Doyenne nooit eerder vertoond beeld: twee Nederlanders op het podium. De laatste keer dat dat in een grote voorjaarsklassieker gebeurde was in 1981, in de Ronde van Vlaanderen. Toen won Hennie Kuiper en finishte Jan Raas als derde.

De Belgische boy wonder was, na zijn zege in de Ardennenklassieker, opeens verworden tot de nieuwe Eddy Merckx, de nieuwe wielergod. Niemand anders dan Merckx voorspelde immers waar en wanneer hij ging winnen en deed dat ook nog. "Ik deed dit niet om show te verkopen. Dat was mijn manier om mezelf druk op te leggen en de koers spannend te maken. Ik had gezegd dat ik zou demarreren aan het huisnummer 256 of zoiets, aan die deur. Dat ook effectief kunnen uitvoeren, was iets speciaal. Je kan altijd vertrekken op zestig kilometer van de streep en winnen met drie minuten voorsprong, maar ik denk niet dat dit mooier is. Dat seizoen had ik ook de Ronde van Vlaanderen moeten winnen (hij werd tweede, red.) De manier waarop ik de mooiste koers won die bij mijn profiel paste, was misschien voor mezelf ook al een signaal dat het genoeg was. Alles wat erna kwam, heb ik ook niet zelf gezocht. Ik heb er al dikwijls met psychologen over gesproken", vertelde VDB.

Het bleek één van de laatste overwinningen van VDB, die in de media werd omschreven als 'Veruit De Beste'. Veruit de beste is hij na die dag niet vaak meer geweest, afgezien van twee etappes in de Vuelta van 1999; waarvan de zege in Avila deed herinneren aan het machtsvertoon in La Doyenne. Neen, die coureur uit 1999 is hij - mede door (privé-)problemen - nimmer meer geworden. Helaas.