Steenrijke Georgiër wil premier worden

De rijkste man van Georgië, miljardair en filantroop Bidzina Ivanisjvili, doet met zijn partij Georgische Droom een gooi naar het premierschap en komt daarmee op ramkoers met zijn voormalige bondgenoot Michail Saakasjvili, de huidige president.

Sinds de aankondiging van zijn ambities vorig jaar is Ivanisjvili het Georgische burgerschap ontnomen en heeft hij voor tientallen miljoenen euro's aan boetes gekregen. De parlementsverkiezingen op 1 oktober moeten hem echter politieke macht bezorgen. Na een reeks juridische hervormingen volgend jaar wordt het ambt van premier bekleed met de meeste macht.

Ivanisjvili (56) beschikt over een vermogen van zo'n vijf miljard euro. Toen Saakasjvili na de Rozenrevolutie in 2003 aan de macht was gekomen sloot Ivanisjvili zich bij hem aan. Toenemende onenigheid tussen hem en de president deed hem uiteindelijk echter vrezen voor zijn toekomst.

Zijn intrede in de politiek is dan ook ten dele bedoeld om zijn belangen te verdedigen tegen de regering, zei hij in een interview met Associated Press. "Als je de politiek ingaat, geeft dat een soort bescherming", zei hij in zijn woning in Batumi, een badplaats aan de Zwarte Zee. Toch zei hij dat er ook een diepere drang is om zijn land te helpen. "Een slim, begaafd persoon kan dingen voor zichzelf doen, maar ook voor zijn vrienden, voor zijn dorp en voor zijn land."

Ivanisjvili was de jongste in een gezin met vijf kinderen. Hij groeide op in een dorp op een heuvel dat zo arm en afgelegen was dat een oude gammele vrachtwagen maar eens per maand voorraden kwam bezorgen. Hij had vaak geen schoenen en droomde dat hij een fiets had. Nadat hij in de hoofdstad Tbilisi een ingenieursdiploma had behaald, verhuisde hij naar Moskou, waar hij promoveerde in arbeidseconomie.

Toen Sovjet-leider Michail Gorbatsjov zijn perestrojka-programma lanceerde en langzaamaan particulier ondernemerschap toeliet, grepen Ivanisjvili en een vriend die kans met beide handen aan. Ze begonnen pc's te importeren - zeldzaamheden in de Sovjet-Unie die vaak het equivalent van twee of drie auto's kostten. Soms benaderden ze in het café buitenlanders om hen te smeken bij hun volgende bezoek de begeerde waar mee te nemen.

In 1990, een jaar voor de val van de Sovjet-Unie, hadden Ivanisjvili en zijn partners genoeg geld bijeen verzameld om een bank te beginnen, Rossijskij Kredit, die zou uitgroeien tot een toonaangevend instituut. Het eerste kantoor was gevestigd in een kinderdagverblijf. Buitenlandse partners die voor vergaderingen langs kwamen struikelden over kleine kleuterpotjes. Terwijl de bank groeide, kocht Ivanisjvili zich in in Russische mijnbouw- en metaalbedrijven. De aandelen verkocht hij met enorme winst.

Sceptici vroegen zich af of het mogelijk was zo'n fortuin op eerlijke wijze te vergaren, maar Ivanisjvili hield vol dat hij altijd eerlijk zaken deed. "Ik heb nooit een wet geschonden", zei hij. "Ik heb nooit iemand verraden of bedrogen."

Jarenlang was Ivanisjvili een stille weldoener voor duizenden landgenoten en de regering van Saakasjvili. Er werden scholen en ziekenhuizen gebouwd, nieuwe laarzen en dekens voor het leger gekocht en zelfs de inauguratie van Saakasjvili werd bekostigd, zei hij. Hij verzamelde kunst en exotische dieren en liet in het hele land futuristische woningen bouwen, zoals het stalen en glazen fort dat op een heuveltop in Tbilisi ligt.

Ivanisjvili zei dat hij de banden met Saakasjvili verbrak toen de president protesten van de oppositie in 2007 met geweld uiteensloeg, de media beteugelde en Georgië in 2008 in een korte, maar vernietigende oorlog met Rusland belandde. De regering van Saakasjvili liep verdere imagoschade op toen Ivanisjvili afgelopen dagen op zijn televisiezenders video's liet uitzenden van gedetineerden die in een gevangenis in Tbilisi worden geslagen en met voorwerpen worden verkracht. De beelden ontketenden woedende straatprotesten.

"Hij heeft een krachtige, autoritaire regering gebouwd, maar probeert op hetzelfde moment Europa en Amerika te laten zien dat hij bouwt aan democratie", zei Ivanisjvili. "De bevolking, onder wie ik, is bedrogen."

Toch lijkt de vete tussen beide machtige mannen vooral persoonlijk.

Saakasjvili noemt Ivanisjvili een stroman van Rusland en spreekt over diens coalitie Georgische Droom als 'duistere machten'. Het kamp van de president beschuldigt Ivanisjvili ook van het corrumperen van Georgische politici en kiezers met zijn rijkdom - dat ongeveer overeenkomt met de helft van het Georgische binnenlands product.

Ivanisjivili op zijn beurt portretteert Saakasjvili als een onnozele voormalige protégé die hem 'honderden' keren per dag om advies over het landsbestuur belde.

Uit een in augustus uitgevoerde opiniepeiling van het Amerikaanse Nationale Democratische Instituut komt naar voren dat de Verenigde Nationale Beweging van Saakasjvili met 37 procent aan de leiding gaat, terwijl Georgische Droom kan rekenen op twaalf procent. Ivanisjvili zegt echter dat hij het momentum aan zijn zijde heeft en dat de steun na het uitzenden van de gevangenisvideo alleen maar toeneemt.

Tot dusverre bracht zijn politieke carrière Ivanisjvili niets anders dan problemen. Een jaar geleden werd hem het staatsburgerschap afgenomen, kort nadat hij zijn politieke ambities had aangekondigd. De officiële reden luidde dat hij ook een Frans paspoort bezit, terwijl de Georgische wet een dubbel paspoort uitsluit. Hoewel het parlement een wet aannam die Ivanisjvili toestaat als EU-burger deel te nemen aan de verkiezingen, noemde Ivanisjvili het afnemen van zijn paspoort zeer schokkend, met name omdat hij zegt in zijn land ruim een miljard euro te hebben besteed aan liefdadigheid.

De regering gaf hem vervolgens voor tientallen miljoenen euro's aan boetes, omdat hij de campagneregels zou hebben geschonden door schotels voor satelliet-tv en auto's zou hebben uitgedeeld met het doel stemmen te winnen.

Beschuldigingen van Saakasjvili dat Ivanisjvili als premier Rusland, en niet Georgië, zal dienen, worden door de laatste verworpen als 'belachelijk'. Ivanisjvili gaf zijn Russische paspoort op voor hij zijn politieke carrière begon en verkocht zijn Russische aandelen om zijn financiële banden met Moskou te verbreken. Het grootste deel van zijn vermogen ligt nu in westerse banken, terwijl hij driekwart miljard euro in kunst heeft gestoken.

Sommige deskundigen erkennen dat hij vrij man is en wijzen naar het vermogen dat hij in Saakasjvili, vijand van het Kremlin, stak. Tegelijkertijd is het waarschijnlijk dat het Kremlin op de hand van Ivanisjvili is, zolang die Saakasjvili maar uit het zadel wipt.

Ivanisjvili heeft verregaande en snelle hervormingen beloofd die democratische instellingen versterken en buitenlandse en plaatselijke zakenmensen moeten verleiden in het land te investeren. Hij zegt een westerse koers te willen volgen en Georgië in de NAVO te willen onderbrengen, maar ook de bekoelde betrekkingen met Rusland te willen opwarmen. "Je moet gewoon het juiste moment afwachten en de betrekkingen met Rusland verbeteren", zei hij.

Toch klinkt er een monarchale toon door als hij uiteenzet hoe hij het land wil hervormen. "In zulke kleine landjes", zei hij. "hangt alles af van één persoon, al het andere volgt dan onmiddellijk vanzelf."

Steenrijke Georgiër wil premier worden (Foto: Novum)