'Weg met de kilogram!'

Saskia (Isabeau)
De kilogram is 'een grove schande voor de wetenschap' en moet worden afgeschaft. Vijf vooraanstaande geleerden pleiten voor afschaffing van de vertrouwde kilo in het tijdschrift Metrologia. Als ze hun zin krijgen kan de kilo al in 2007 op de schroothoop; dan komt het Internationale Comité voor de Gewichten en Maten (CGPM), de organisatie die gaat over de standaardeenheden, weer bij elkaar.

Voor alle standaardeenheden bestaat een duidelijk gedefiniëerde en controleerbare formule. Voor de seconde hebben we bijvoorbeeld "de tijdsduur van 9.192.631.770 perioden van straling overeenkomend met de overgang tussen twee hyperfijnniveaus van de grondtoestand van het atoom cesium-133". Ingewikkeld en omslachtig misschien, maar wel altijd geldig. Voor de kilogram hebben we: "de massa van het internationale prototype van het kilogram".

Prototype kilogram in ParijsHet internationale prototype bevindt zich sinds 1889 in Parijs en bestaat uit een metaallegering van platina en iridium. De cilinder wordt in een kluis bewaard en wordt ongeveer eens in de 10 jaar officiëel gekopiëerd. De huidige standaard van Nederland, kopie nummer 53, bevindt zich in het Van Swinden laboratorium van het Nederlands Meetinstituut (NMI) te Delft.

Het probleem met deze definiëring van massa is dat het internationale prototype natuurlijk niet in gewicht mag veranderen. Tegen stof kan je de metalen klomp nog wel beschermen, maar het gewicht neemt ook af zonder dat wetenschappers daar een verklaring voor kunnen geven. In de laatste 100 jaar is het prototype 50 microgram lichter geworden.

Het probleem van de kilo is niet alleen beperkt tot massabepalingen, maar de kilogram is rechtstreeks verbonden met de standaardeenheden voor stroomsterkte (ampère), de hoeveelheid stof (mol) en de maat voor lichtsterkte (candela). En die zijn op hun beurt weer verbonden aan allerlei andere natuurkundige grootheden.

De weerstand tegen deze niet gedefiniëerde maat voor massa neemt steeds meer toe. "Als de omslag naar een nieuwe definitie nu wordt gemaakt, zou dat de onzekerheden van veel fundamentele constanten onmiddellijk met een factor tien verkleinen," zeggen Mills en zijn collega's. "Er valt alles te winnen bij het onmiddellijk herdefiniëren van het kilogram, in plaats van te wachten op de experimentele vooruitgang." Een echt goed alternatief is nog niet voorhanden, maar de nieuwe definitie voor de kilogram kan in de toekomst altijd nog worden verfijnd, aldus de vijf wetenschappers.

Wie geïnteresseerd is in meer achtergrondinformatie kan hier terecht.