Crisiclown van het eerste uur: Erik Tegelslager

"Klopt. Ik ben Schout-bij-nacht, een door de NATO erkende rang. De Crisiclowns zijn ook gewoon een legereenheid die onder aanvoering van een bevelhebber staat. U moet niet vergeten dat wij in een risicovol conflictgebied opereren, dat vergt uiteraard een solide organisatie met een strikte taakverdeling. Binnen die organisatie moeten verantwoordelijkheden vanzelfsprekend gedelegeerd kunnen worden om tot een geoliede operatie te kunnen komen."

Het opzetten van uw peleton heeft de nodige moeite gekost, er was veel verzet uit de hoek van de politiek..

"Men is uiteindelijk overstag gegaan toen bleek dat na een testperiode de resultaten dermate gunstig waren dat er niet langer ontkend kon worden dat de crisiclowns uitstekend inzetbaar waren als detacheringsunit naast een veldhospitaal. In de wereldbrandhaarden heeft de moraal van de strijdkrachten de hoogste prioriteit om effectieve inzetbaarheid te kunnen blijven garanderen. De stress waaronder de manschappen hun taken moeten verrichten is van een totaal andere orde dan die van een reguliere kantoorbaan, onze jongens komen daadwerkelijk in kontakt met burgers en gaan soms een conflictsituatie niet uit de weg. Ook kunnen zij onmogelijk terplekke bepaalde verantwoordelijkheden ontlopen. De ondersteunende functie van mijn peleton heeft alleen al een stressreductie veroorzaakt die tot een opgeruimde assertiviteit heeft geleid. Het is niet altijd even eenvoudig, soms moet je, zoals wij dat noemen, een 'vuile mond' maken, maar het uiteindelijke resultaat is het waard. Het is overigens geen uit de lucht gevallen idee, de traditie bestond al min of meer binnen het leger en werd uiteindelijk gecombineerd met de ervaringen van de cliniclowns in de burgerhospitaals."

De getrainde aanpak van de crisiclowns is nog vrij onbekend, is het een legereenheid die min of meer vanuit een spontane behoefte is geboren?

"Inderdaad, er heerst een lange traditie binnen het leger om bij elkaar de moraal hoog te houden. Cynisme, stukjes pijn, onzekerheden en dergelijke worden al jaren onderling doorgecommuniceerd op de werkplek, en die jongens die niet op hun mondje gevallen waren bleken voor een groot gedeelte verantwoordelijk te zijn voor het wegrelativeren van die vraagstukken die de manschappen hinderden bij het uitoefenen van hun taken en uiteindelijk leiden tot een afname van hun produktiviteit. Die groep jongens hebben we op een gegeven moment apart genomen en na een strenge voorselectie op een geheime locatie een training laten ondergaan. De beste cliniclowns die de burgerhospitaals te bieden hadden hebben de introductie verricht, en de eigen veteranen die het echte slagveld met hun blote ogen hadden moeten aanschouwen maar nooit zonder glimlach naar huis gingen gaven inzicht in hun manier van aanpak. Het resultaat is er een om trots op te zijn, de Nederlanders zijn momenteel het best uitgerust van alle NATO-manschappen in Afghanistan."

Crisiclowns voor en door het leger?

"Zo mag U het noemen. Een erkenning van een stukje onderlinge opvang naar elkaar toe, uitgeprofessionaliseerd tot een slagvaardig peleton moraalridders. En dat laatste is geen grap."

U doet er wel erg serieus over, ik had onderhand toch wel een leuke anekdote verwacht. Of is dat een verkeerde voorstelling van zaken?

"Ik ben bang van wel. Zoals een soldaat in een conflictgebied onder het oorlogsrecht valt, zo hebben de crisiclowns ook hun eigen opus moderandi binnen het conflictkader. Wij mogen in het aanbieden en uitvoeren van het entertainmentprodukt bepaalde onderwerpen aansnijden en aankoersen op conclusies die ondanks hun absurditeit in vredestijd absoluut ondenkbaar zouden zijn, en net zo onwenselijk als het dwingen van burgers om bevelen op te volgen. Het takenpakket van de strijdkrachten vraagt om een andere aanpak. Een wat hardere vorm van humor, soms zelfs met een uitgesproken negatief oordeel over de tegenstander. Onder die omstandigheden is niet elke crisiclown altijd even fris, maar een soldaat zal uiteindelijk ook vieze handen moeten maken"

U doelde daar al op met uw verwijzing naar de 'vieze mond'.

"Inderdaad. Soms moeten crisiclowns uitspraken doen waar we niet trots op zijn. Maar het uiteindelijke resultaat geldt. Als ik een gekwetste jongen aan het einde van de dag met een glimlach in slaap laat vallen maakt het me niet uit dat ik een dorpeling uitgebeeld heb die in een dronken bui gemeenschap met zijn veestapel wilde, maar tot zijn schrik merkte dat hij bij zijn vrouw beland was. Het feit dat hij haar al jaren in de stal liet slapen zorgde dan voor de noodzakelijke verwarring om op de clou af te koersen. Zoiets benadrukt niet alleen de vooringenomen stupiditeit van de man, maar drijft indirekt ook de spot met zijn levensovertuiging, iets wat in vredestijd een zwaar vergrijp zou zijn. Dat mag ik me dan niet aanrekenen, want de soldaat kan via de opgewekte schaterlach weer even vergeten dat diezelfde man schuimbekkend een granaat naar hem gegooid heeft, en dat terwijl het die jongen z'n taak was een waterput voor hem te graven. De teleurstelling dat het opgebrachte vertrouwen zo vijandig werd beantwoord wordt dan pragmatisch verwerkt middels harde ridiculisatie van onze zijde, maar dat houden we zoveel mogelijk binnenskamers, zodat de mannen de volgende dag weer opgeruimd en goedgeluimd verder kunnen gaan met het aanleggen van de drinkwatervoorziening zonder wrok of twijfel."

Dat is een 'softe' aanpak.. Iemand die een granaat naar je gooit schiet je toch neer? Of is er sprake van een bewust beleid?

"Maar natuurlijk! U denkt toch niet dat wij onze meisjes en jongens zomaar blootstellen aan dit soort risico's?!? Nu we een methode gevonden hebben om de slachtoffers van dit soort beperkte conflicten s'avonds weer op te lappen kunnen we de volgende dag weer de draad oppakken en kweken we op die manier een vertrouwen onder de bevolking. Maar er zijn ook situaties waarin een crisiclown wel wat verder gaat dan een simpele doorsnee-ridiculisatie. Stelt U zich voor dat tijdens een gewapend treffen het hele peleton crisiclowns in kostuum en met stokpaardjes schreeuwend voor de mariniers uitrent. Door ons eigen leven in de waagschaal te stellen halen we niet alleen de angst bij de eigen manschappen weg, ook de opponent raakt hierdoor dermate van slag dat een bloedig treffen vaak tot een minimum beperkt, en soms zelfs volledig uitblijft! We hebben een reputatie opgebouwd die er niet om liegt. Ik kan natuurlijk niet teveel details van onze aanpak tijdens daadwerkelijke openlijke vijandigheden uit de doeken doen, maar besef dat onze tegenstanders meer dan eens tot grote vertwijfeling gebracht zijn en vaak spontaan vergaten de vijandelijkheden tot uitvoer te brengen. In het door de verwarring ontstane gat spingen wij dan met een dialoog-excersitie, en dat eindigt meestal dat beide zijden s'avonds gezond van lijf en leden onder het tentzeil kruipen."

Uw primaire doel is dus conflictbeheersing.