Vermeende kaping Schiphol 2019 blijkt menselijke fout

In het onderzoek naar het incident op Schiphol op 6 november 2019 zijn geen strafbare feiten geconstateerd. De Koninklijke Marechaussee (KMar) heeft onder leiding van het Openbaar Ministerie Noord-Holland (OM) onderzoek gedaan naar de vermeende kaping. Na beoordeling van het dossier door de luchtvaartofficier van justitie concludeert het OM dat geen sprake is van strafbare feiten, maar van een menselijke fout.

Melding
Op 6 november 2019 rond 18.30 uur ontvangt de luchtverkeersleiding een code voor kaping/gijzeling vanuit een toestel van AirEurope op Schiphol. Het toestel staat op dat moment bij de gate waar zojuist het boarden is gestart. Hoewel de bemanning gewoon aan boord is en er geen afwijkend gedrag in en om het vliegtuig zichtbaar is, wordt besloten te handelen volgens de processen die in werking treden bij een (vermeende) kaping of gijzeling.

Code kaping/gijzeling
Tijdens het boarden leggen de gezagvoerder en zijn copiloot in de cockpit de noodprocedures uit aan twee crewleden. Gedurende het geven van die uitleg staat de transponder nog aan (een elektronisch apparaat dat een melding uitzendt als antwoord op een ontvangen boodschap), zonder dat de piloot en copiloot zich daarvan bewust zijn. Normaliter wordt deze transponder na de landing op stand-by gezet, iets dat nu abusievelijk niet is gedaan. Terwijl de piloten bij wijze van oefening de echte code voor kaping/gijzeling intoetsen, wordt hiervan een officieel signaal verstuurd.

De piloten merken op dat het boarden is gestopt en zien politieauto’s bij het vliegtuig, maar weten naar eigen zeggen op dat moment niet wat er aan de hand is. De gezagvoerder verlaat na enige tijd de cockpit om polshoogte te nemen. Daar wordt hij aangesproken door een opsporingsambtenaar, die veiligheidshalve verificatievragen aan de piloot stelt en hem daarna de situatie uitlegt. Pas dan dringt het tot de gezagvoerder door dat de alarmerende situatie is ontstaan als gevolg van de veiligheidsinstructies in de cockpit waarbij hij de code voor kaping/gijzeling heeft ingevoerd.

Menselijke fout
De Koninklijke Marechaussee en de luchtvaartpolitie hebben onderzoek gedaan naar de precieze toedracht van het incident. Uit dit onderzoek is gebleken dat sprake is geweest van een menselijke vergissing. Er zijn geen strafbare feiten of gedragingen geconstateerd; er zal dus ook geen strafvervolging plaatsvinden. Dat het onderzoek een jaar heeft geduurd is verklaarbaar door de mate van zorgvuldigheid die in acht is genomen, alsmede door het horen van betrokkenen en getuigen, waarvan de meesten zich buiten Nederland bevonden. Covid19 heeft het proces voorts bemoeilijkt, waardoor er al met al enige tijd overheen is gegaan.

Nepnieuws
Ten tijde van het incident is via sociale mediakanalen veel nepnieuws gedeeld. Terwijl de situatie op Schiphol ontspannen en rustig was, circuleerden op twitter geruchten dat sprake was van paniek aan boord van het vliegtuig; dat het cabinepersoneel werd bedreigd met een mes; dat er drie mannen met messen zouden rondlopen; en dat mensen niet naar Schiphol moesten komen. Deze berichten zijn weliswaar snel ontkracht vanuit o.a. de kanalen van KMar en Schiphol, maar het effect van het verspreiden van dergelijk nepnieuws is zeer kwalijk. Familieleden van de passagiers en bemanning hebben zich daardoor enige tijd onnodig veel zorgen gemaakt. Ook had het z’n weerslag op de betrokken overheidsinstanties, die er ongewild een extra taak bij kregen met het ontzenuwen van het nepnieuws.