Seksuele diversiteit in Artis tijdens Pride
Tijdens Pride laat ARTIS zien dat de natuur diverser is dan veel mensen denken. In de weekenden 27 & 28 juli en 3 & 4 augustus zijn er rondleidingen langs biseksuele pinguïns, vissen die van geslacht veranderen en mannelijke vogelkoppels die samen kuikens grootbrengen. Op donderdag 1 augustus wordt de jaarlijkse Pridelezing bij de ARTIS-Academie gegeven door ARTIS-bioloog Charlotte Vermeulen en oud-docent homo- en genderstudies Gert Hekma. Verschillende seksuele voorkeuren, wisselend samengestelde paren, geslachtsveranderingen of juist het ontbreken van een geslacht: niets is het dieren-, planten- en microbenrijk vreemd.
Wie denkt dat het dierenrijk uitsluitend bestaat uit heteroseksuele paren, heeft het mis. Homoseksueel paar- en broedgedrag is al bij meer dan 1.500 soorten vogels en zoogdieren waargenomen, waaronder bij olifanten, gorilla’s, pinguïns, leeuwen en gieren. De rondleidingen en lezing in ARTIS tijdens Pride laten zien dat niets uitzonderlijk is.
Samen broeden
Het homoseksuele contact tussen de dieren draait niet alleen om seks; ook het samen grootbrengen van jongen door stellen van hetzelfde geslacht komt - vooral onder vogelsoorten - vaak voor. Ze verjagen samen man-vrouwkoppels van hun nest en broeden samen de eieren uit. In sommige gevallen zorgt dat zelfs voor een grotere overlevingskans van de jongen. Zo verdedigen zwanenmannen hun nest en omgeving bijvoorbeeld fanatieker dan zwanenvrouwen. De overlevingskans van hun kuikens kan van 30% tot wel 80% stijgen.
Flexibele sekse
Niet alleen seksuele voorkeur is heel divers, ook geslacht is een flexibel begrip in de natuur. Veel bacteriën en schimmels hebben überhaupt geen geslacht, terwijl andere microben er juist een heleboel hebben. Zo heeft de eencellige Tetrahymena wel zeven verschillende geslachten. Ieder geslacht kan met elk van de zes andere geslachten voortplanten, maar niet met het eigen type.
Daarnaast zijn er ook soorten die van geslacht kunnen veranderen, zoals de zwarte driebandanemoonvis. Anemoonvissen leven in een groepje waarbij het vrouwtje het grootste exemplaar is. Samen met het grootste mannetje vormt zij een paar. Alle anemoonvissen worden geboren als man. Als het vrouwtje doodgaat verandert het dominante mannetje in slechts enkele weken van geslacht. Het een na grootste mannetje krijgt een groeispurt en kan zich gaan voortplanten.
Vrouwelijke bloempjes en mannelijke katjes
In het plantenrijk is veel variatie te vinden. Er zijn planten die mannelijk of vrouwelijk zijn, en planten die man en vrouw tegelijk zijn. Planten die zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen hebben, worden eenhuizige soorten genoemd. Een voorbeeld van zo’n eenhuizige plant is de hazelaar. De mannelijke bloemen zijn het meest opvallend, dat zijn langwerpige hangende katjes. De vrouwelijke bloemen zijn kleiner en lijken op een knopje, waar wat rode sprietjes uit komen.
Paringen tussen leeuwinnen zijn zowel in dierentuinen als in het wild gezien (Foto: ARTIS, Ronald van Weeren)
