'Het vaccinatie-zwabberbeleid eist zijn tol'; een open brief van Zuyderland ZH

Het Zuyderland ziekenhuis met verschillende vestigingen in de provincie Limburg zag zich door een toenemende frustratie over het Nederlands COVID-19-vaccinatiebeleid gedwongen om een open brief te schrijven aan demissionair minister Hugo de Jonge, het RIVM en de leden van de gezondheidsraad.

"Beste minister, leden van de Gezondheidsraad en het RIVM,

Vandaag namen wij de eerste patiënt op in ons ziekenhuis die het Astra-Zeneca-vaccin had geweigerd na alle commotie in de pers. We hoorden de enorme spijt in zijn stem en zagen de wanhoop in zijn ogen. Het virus had hem geveld en dit had wellicht niet gehoeven. Met zijn instemming delen wij hier zijn longscan. Je hoeft geen longarts te zijn om de verwoestingen te herkennen. Je hoeft ook geen epidemioloog te zijn om de risico’s van niet-vaccineren te duiden. Het risico op ernstige schade door COVID-19 is tien keer hoger voor 40 jarigen, en zeventig keer voor 60 jarigen, dan het risico op ernstige schade door trombose als gevolg van het vaccin.

Al ruim een jaar trekken wij in Zuyderland elke dag ten strijde tegen het virus. Daarnaast zetten we ons in voor al die andere patiënten met kanker of andere ziekten. We hebben nu ruim 3000 coronapatiënten in zorg gehad, en terwijl u met de experts discussieert over het stapsgewijs heropenen van de samenleving om perspectief te bieden, zien wij nog elke dag de enorme gevolgen van deze ziekte. Niet alleen onze patiënten, ook onze medewerkers worden getroffen door de pandemie. Regelmatig worden collega’s ziek, raken uitgeput en niet zelden volledig arbeidsongeschiktheid. Dagelijks leggen onze medisch specialisten aan al hun patiënten uit dat vaccineren écht belangrijk en écht veilig is. Zo hopen ze bij te dragen aan het creëren van vertrouwen en tegenwicht te bieden aan alle verwarring in de pers. Wij hebben dan ook met verbijstering kennisgenomen van de politieke besluitvorming rond de vaccins van Astra Zeneca en Janssen.

Beste minister, wij kunnen niet langer wachten. Geen dag langer. Onze IC’s liggen vol met dertigers, veertigers en vijftigers. Door ziekteverzuim en uitputting krijgen we de planning niet meer rond. Medewerkers stellen de terechte vraag waarom zij zorg moeten blijven leveren zonder adequate bescherming, en dat terwijl de vaccins liggen te wachten in de koelkast. Gisteren in het nieuws: ‘Opschalen tot 1550 IC-bedden gaat waarschijnlijk niet lukken’. Wij vergaderen dagelijks over hoe we code-zwart kunnen voorkomen. Elke dag langer wachten betekent voor ons dat het moeilijker en moeilijker wordt om de gevraagde zorg te leveren en de moraal hoog te houden. En dan hebben we het nog niet gehad over de ruim 5000 ingrepen die nog ingehaald moeten worden in ons ziekenhuis. Ingrepen bij patiënten met borstkanker en darmkanker die uitgesteld worden omdat onze IC’s vol liggen.

Wilt u alstublieft stoppen met dralen en onrust zaaien, met insinueren dat u veiligheid biedt door alles eerst goed uit te laten zoeken? De cijfers die de voordelen van massavaccinatie aantonen zijn overweldigend. Ze liegen echt niet. Laten we dan landelijk de maximale vaart erin brengen! Laat mensen zelf de keuze of ze een situatie als die waarin onze patiënt is beland, willen vermijden. Laten we er samen voor zorgen dat onze medewerkers naar behoren zijn toegerust om hun uitzonderlijk zware taak kunnen blijven volbrengen door ze nog vandaag te beschermen met een vaccin.

Het is nu tijd om te laten zien dat u daadwerkelijk gelooft in uw zorghelden. Astra-Zeneca, Janssen of welk vaccin dan ook: wij willen prikken in plaats van eindeloos debatteren of het advies van de Gezondheidsraad nu wel of niet deugt. Net zoals een meerderheid van de Tweede Kamer pleiten wij voor vrijwillige vaccinatie op basis van ‘informed consent’. Wij overwegen dan ook serieus om vanaf aanstaande maandag de paar honderd Astra-Zeneca vaccins die nog in de koeling liggen te wachten, aan te bieden aan medewerkers en dokters.

Wij hebben als professionals een zorgplicht jegens patiënten en collega’s. Die zorgplicht weegt zwaar! Niets doen en afwachten leidt tot meer, niet tot minder schade. En aan vermijdbare schade werken wij in Zuyderland niet langer willens en wetens mee.

Namens Zuyderland,
Medisch Specialisten, Chief Nursing Officer en Raad van Bestuur"

Op de website van Zuyderland staat bij de brief een CT-scan van de patiënt uit de brief afgebeeld. De schade die COVID-19 heeft aangericht in zijn longen is daarop duidelijk te zien.

Hugo de Jonge heeft vandaag op Facebook gereageerd op de open brief.

"Beste mensen van het Zuyderland,

Dank voor jullie brief waarin jullie op een indringende wijze uiting geven aan jullie zorgen (https://www.zuyderland.nl/.../het-vaccinatie.../). Over de enorme druk op de ziekenhuiszorg, nu al ruim een jaar lang. Over de enorme gezondheidsschade die dit virus aanricht. Over de enorme angst om zelf ziek te worden. En over de keuzes die ik maak in het vaccinatiebeleid. Ongeduld en onbegrip, dat lees ik in jullie brief. Graag wil ik op jullie brief reageren. Het ongeduld deel ik, hoe sneller we vaccineren hoe eerder we deze crisis achter ons kunnen laten. Ik hoop het onbegrip weg te kunnen nemen, door mijn keuzes nader toe te lichten.

1. *AstraZeneca voor 60-plussers.*
Het vaccin van AstraZeneca, dat door de patiënt die jullie noemen in de brief kennelijk is geweigerd, is juist zeer geschikt voor mensen ouder dan 60. Dat is wat de Gezondheidsraad adviseert, dat is wat ik heb besloten, dat is wat we tegen iedereen moeten zeggen: AstraZeneca zetten we in voor de mensen boven de 60, want voor hen is het veilig en effectief. Het risico op een ernstig ziektebeloop door corona is juist voor hen groot, het risico op die zeer ernstige, zeer zeldzame bijwerking waar het steeds over gaat juist niet.

2. *AstraZeneca niet voor 60-minners.*
Voor mensen jonger dan 60 ligt het anders. Het vaccin kan in zeer zeldzame gevallen bij mensen jonger dan zestig een zeer ernstige bijwerking hebben: het gaat om uitgebreide trombose in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes waardoor bloedingen kunnen optreden. Dat kan bijvoorbeeld resulteren in een longembolie in combinatie met een hersenbloeding, met ernstige invaliditeit of de dood tot gevolg. In Nederland meldde Lareb - het bijwerkingencentrum - 8 gevallen (op toen ruim 400.000 AstraZeneca-vaccinaties, waarvan zo’n 250.000 aan mensen onder de 60). Je kunt de volgende rekensom maken, aldus de voorzitter van de Gezondheidsraad: als je zou doorprikken met AstraZeneca ook onder de 60 jaar kun je 60 tot 90 mensen verwachten met deze heel ernstige bijwerking, waarvan een deel in een rolstoel zou komen en ongeveer een kwart overlijdt. De Gezondheidsraad stelt vast dat het risico op sterfte door corona voor mensen jonger dan 60 net zo groot of zelfs kleiner is dan het risico op sterfte door deze zeer zeldzame, zeer ernstige bijwerking.

3. *Voor 60-minners een ander vaccin.*
De ‘risk-benefit’ ratio - de balans tussen de voor- en nadelen - is dus met AstraZeneca onder de 60 echt volkomen anders dan voor mensen boven de 60. Vandaar het besluit om door te gaan met AstraZeneca boven de 60, maar voor mensen onder de 60 een alternatief vaccin aan te bieden. En die alternatieven hebben we voorhanden, voor alle groepen onder de 60 die nu op AstraZeneca rekenden, is al een alternatief vaccin gevonden: Pfizer, Moderna of Janssen. Noch de volgorde, noch de planning van de vaccinatie-operatie lijdt dus onder het besluit om AstraZeneca alleen nog boven de 60 in te zetten. De tweede helft van mei blijft - uiteraard onder het voorbehoud van het doorkomen van de afgesproken leveringen - staan als het moment waarop we alle 60-plussers en de mensen met het hoogste medische risico in ieder geval die eerste prik hebben gegeven. En begin juli moeten alle mensen die dat willen die eerste prik kunnen hebben gehad.

4. *AstraZeneca als keuze-optie?*
En als 60-minners - ondanks het feit dat er voor hen een alternatief is - nou zelf dat risico willen nemen? Als de gedachte erachter is dat je dan eerder aan de beurt zou zijn: dat gaat niet op. Eerst zullen we de mensen met de grootste kwetsbaarheid moeten doen - die strategie is nooit gewijzigd. En voorlopig - zeker tot het eind van mei - hebben we de leveringen van AstraZeneca hard nodig om onze 60-plussers mee te vaccineren.

5. *Zo snel mogelijk vaccineren van ziekenhuismedewerkers.*
Voor mensen onder de 60 die op AstraZeneca rekenden is er een alternatief gevonden. Wat voor ziekenhuismedewerkers natuurlijk heel vervelend is, is dat het alternatief - Janssen - deze week uit voorzorg ‘on hold’ moest worden gezet. Volgende week hoop ik op basis van EMA-onderzoek een besluit te kunnen nemen over het inzetten van Janssen. Mocht dat niet lukken, dan zal er eind volgende week sowieso een levering vaccins naar de ziekenhuizen gaan, daar hebben we Pfizer voor gereserveerd. En twee weken later nog een levering, om zo alle ziekenhuismedewerkers met patiëntcontact te kunnen vaccineren. Dat heb ik afgesproken met de ziekenhuizen.

6. *Vertrouwen en vaccinatiebereidheid.*
Het is spijtig dat u een meneer heeft moeten opnemen die al gevaccineerd had kunnen zijn en het is net zo spijtig dat hij zijn besluit kennelijk heeft gebaseerd op zijn angst voor een vaccin dat voor hem veilig was en hem had kunnen behoeden voor deze opname. Aan ons allemaal de taak om iedereen ervan te doordringen dat vaccins noodzakelijk en effectief zijn. En veilig. En om dat laatste met gezag te kunnen zeggen, moeten we signalen over (ernstige) bijwerkingen serieus nemen en daar naar handelen. Stelt u zich eens voor dat de minister van Volksgezondheid na de meldingen door het bijwerkingencentrum Lareb zou hebben gezegd: ‘niks aan de hand mensen, gewoon doorprikken.’ Terwijl voor mensen onder de 60 geldt - lees het advies van de Gezondheidsraad er maar op na - dat het risico op sterfte door corona voor mensen jonger dan 60 net zo groot of zelfs kleiner is dan het risico op sterfte door deze zeer zeldzame, zeer ernstige bijwerking. Wat zou dat hebben gedaan met het vertrouwen? En vertrouwen in de veiligheid van vaccins is essentieel voor de vaccinatiebereidheid. En de vaccinatiebereidheid is essentieel om met elkaar dit virus te overwinnen. Mensen moeten kunnen rekenen op een overheid die handelt uit voorzorg en veiligheid vooropstelt.

Iedere coronapatiënt die in het ziekenhuis of op de intensive care terechtkomt, is er een te veel. Dat zijn we allemaal met elkaar eens. Het is niet voor niets dat we al maanden in een lockdown zitten, kinderen van school thuis hebben gehouden, klassen nog steeds regelmatig in quarantaine worden gezet en ondernemers al maanden hun zaak gesloten hebben. De belangrijkste troef tegen corona is vaccinatie, en alle inzet is erop gericht die vaccins zo goed en snel mogelijk bij de mensen te krijgen die ze nodig hebben. We willen allemaal dat het sneller gaat: sommige mensen omdat ze weten dat een virusinfectie desastreus voor ze is, anderen omdat ze dolgraag willen dat ze weer naar de universiteit kunnen, dat ze hun restaurant weer kunnen openen, dat ze hun ouders weer in de armen kunnen sluiten. Voor de mensen in de frontlinie van de zorg kan het vaccineren niet snel genoeg gaan, om toe te komen aan andere zorg dan coronazorg maar ook omwille van de eigen veiligheid. En terecht. Iedereen mag erop rekenen dat de mensen in de vaccinatie-operatie - bij het ministerie, bij het RIVM, bij de GGD - zich 7 dagen per week het schompes werken om te zorgen dat het zo snel mogelijk gaat. En laten we over dat tempo ons ongeduld nooit loslaten, maar ook weer niet te somber zijn. Het vaccineren gaat zo snel als de leveringen van de vaccins die binnenkomen. Dat is dé bepalende factor. We zitten nu op ruim 4 miljoen prikken. Over een maand hopen we op het dubbele te zitten.

Tot slot. Ik hoop jullie binnenkort te bezoeken. Om jullie ervaringen te horen, jullie zorgen, jullie frustratie, jullie wensen. En om jullie mijn grote bewondering over te brengen. Dat we met elkaar nu al zo lang mogen rekenen op de mensen in de frontlinie van de crisis is iets heel bijzonders, en iets om heel erg dankbaar voor te zijn.

Hartelijke groet!
Hugo de Jonge"