Internet de doodsteek voor onze maatschappij
De afgelopen dagen is op WikiLeaks een begin gemaakt met het openbaar maken van een ongelofelijke hoeveelheid Amerikaanse diplomatieke documenten. Een hoeveelheid die de Amerikanen zou beschamen en de onderlinge verhoudingen in de wereld opnieuw zou definiëren, zo werd aangekondigd. Amerika had al her en der gewaarschuwd voor de mededelingen die gedaan zouden worden. Damage Control, heet dat met een mooie Nederlandse term. Zou het werken? De Amerikanen zijn niet zo geoefend in het Damage Control. Zij zijn meer van het Collateral Damage. Iets wat nu zeker dreigt te gebeuren.
Is er tot nu toe reden voor de Amerikanen om beschaamd te zijn? Niet echt. De mededeling dat Merkel niet creatief is, zal niemand in Duitsland doen verbleken. Dat Netanyahu elegant en charmant is, maar zich niet aan zijn afspraken houdt, zal de relatie met Israël niet negatief beïnvloeden. Poetin en Medvedev die Batman en Robin spelen? Ik denk dat ze zelf stiekem moeten lachen om die kwalificatie. Sarkozy lichtgeraakt en autoritair? Is gras groen? Nou dan! Geen één van de genoemde landen en wereldleiders zal zich hierdoor in zijn kruis getast voelen. Misschien dat ze voor de buitenwereld hun gezicht willen redden en een protest indienen, maar echt beledigd zijn ze niet.
Waarom niet? Omdat al hun geheime diensten dezelfde psychologische profielen en beoordelingen van andere leiders en belangrijke mensen maken. Hooguit zijn hun ego's een beetje gekrenkt omdat nu openlijk gezegd is hoe ze zijn, maar als ze eerlijk zijn dan wisten ze dat heus wel. Dit zijn niet de grote klappers die iedereen verwacht had. De 'openbaring' dat er in Nederland kernwapens liggen ook niet. Iedereen wist het al, en nu weten we het zeker. Al tientallen jaren is het een publiek geheim dat er op Nederlands grondgebied kernwapens liggen opgeslagen. Het enige wat dit vreemd genoeg bewijst, is de integriteit van alle betrokken ministers die daarover nooit uit de school hebben geklapt. De enige vragen waar we nog mee zitten zijn hoeveel het er zijn, hoe zwaar ze zijn en wie bepaalt of en wanneer ze ingezet worden. Al heb ik het vermoeden dat het antwoord op de laatste vraag de Verenigde Staten is.
Wat is dan de grote dreiging van al deze onthullingen? De mededeling dat Saoedi-Arabië herhaaldelijk bij Amerika erop aangedrongen heeft om Iran aan te vallen vanwege zijn nucleaire installatie, zou nog wel eens kwaad bloed kunnen zetten bij Ahmadinejad, al was die er als de kippen bij om de situatie te downplayen en te zeggen dat het allemaal kwaadsprekerij is. Een 'georganiseerde' poging van de VS om tweespalt te zaaien tussen Iran en zijn Arabische buren, aldus de Iraanse president. Toch zal hij hier niet blij mee zijn en zijn Arabische bondgenoot wantrouwen. Waar hij wel weer blij mee zal zijn, is de onthulling dat datzelfde Saoedi-Arabië nog steeds het terreurnetwerk Al Qaida financieel ondersteunt.
Waar zal men echt van onder de indruk zijn? Een gedetailleerd overzicht op welk moment Amerika overwoog bepaalde landen aan te vallen misschien. Technisch gezien overwegen ze dat elk moment. Dat deden ze tijdens de Koude Oorlog en dat zullen ze nu nog steeds doen. Elk moment, elk land, ongeacht of het bondgenoten zijn of niet. Als Amerika, en uiteraard ook Rusland, het idee had dat ze een nucleaire oorlog konden winnen, zouden ze die waarschijnlijk gestart zijn ook. Als ze denken er voordeel uit te kunnen halen, zullen ze niet nalaten een land aan te vallen, al betekent dat het aanvallen van een bondgenoot. Noord-Korea bestaat waarschijnlijk alleen nog omdat China achter ze staat. Maar nu onthuld is dat China niet zo erg gehecht meer is aan Noord-Korea, zou hier wel eens verandering in kunnen komen. Nu Kim Jong-Il weet dat Amerika weet dat China hem niet meer 100 procent steunt, zou dat hem wel eens tot rare dingen aan kunnen zetten.
Dit soort onthullingen zou inderdaad de onderlinge verhoudingen op scherp kunnen zetten, hetgeen de stabiliteit in de wereld niet zal verbeteren. Deze onthullingen zouden pakweg tien jaar geleden veel moeilijker zijn te doen. Niet alleen het uitbrengen ervan, maar voornamelijk het verzamelen. Dankzij internet, e-mail, wereldwijde communicatie en automatisering in het algemeen, is dit vele malen makkelijker geworden. Een kopietje is zo gemaakt via e-mail of op een USB-stick. Het verzamelen hiervan kost weinig ruimte en het uitbrengen is meteen wereldwijd dankzij internet. Er was weliswaar een DDoS attack op de WikiLeaks website, maar informatie was al eerder doorgespeeld aan internationaal vermaarde kranten als de New York Times, The Guardian en Le Monde, zodat de wereld er kennis van kon nemen. In vroeger tijden zouden spionnen en geheim agenten driftig op zoek zijn geweest naar de personen met de informatie en geprobeerd hebben die het zwijgen op te leggen. Heden ten dage is dit onbegonnen werk.
Het nadeel van wereldwijde communicatie is dat iedereen die wat wil roepen, ook wat kan roepen en het meteen aan de hele wereld kan bekendmaken. Niet alleen heeft iedereen meteen een mening klaar, het moet ook aan de hele wereld geventileerd worden. Dit heeft voordelen maar ook vele nadelen. Een nadeel is dat onze onderlinge verhoudingen hier niet op ingesteld zijn. Wie kent niet van vroeger op het schoolplein de geruchten dat die en die heeft horen zeggen dat zus en zo met die en die... Ach je kent het wel. En als je erachter was wie wat gezegd of gedaan zou hebben, kon je verhaal gaan halen, maar omdat het nooit direct gezegd was, kon het nog wat afgezwakt worden. Zo ging het niet alleen op school, zo gaat het ook in de internationale diplomatieke wereld.
Tegenwoordig is de informatie te direct en te snel om ook maar iets aan Damage Control te doen. Volgens mij is dit een nadeel. Ik ben voor eerlijkheid en openheid, alleen ontstaat er met de moderne communicatiemogelijkheden een openheid waar niemand nog aan gewend is. De nuance is weg. Met alle gevolgen van dien. Al de zaken die nu in de openbaarheid komen, spelen al jaren. Wat zeg ik, die zijn al eeuwen aan de gang. Iedereen deed het en niemand wist het. En als je het wist, kon je het ontkennen. Wat niet weet, wat niet deert.
Met het gemak waarmee iets kan, neemt ook de morele afweging af om te besluiten iets wel of niet te doen. Een Nederlands gezegde luidt niet voor niets: De gelegenheid maakt de dief. Als je vroeger een videofilm wilde kopiëren dan duurde dat net zolang als de film duurde en je moest twee videorecorders hebben. Het kostte tijd en moeite. Tegenwoordig duurt het downloaden van een film, het uitpakken van de RAR-bestanden en het branden van de dvd korter dan het kijken van de film. Als je hem rechtstreeks van je computer kijkt, scheelt dat weer de tijd van het branden. De opslag is ook makkelijker geworden. Zat je vroeger met een grote videoband, nu heb je een kleine dvd of je laat de film op je computer of externe schijf staan. Net zo makkelijk gaat het met gevoelige informatie. Wilde je dat voorheen meenemen dan moest je met een kopieerapparaat in de weer en met een stapel A4-tjes onder je arm weglopen, of je moest met microfilm gaan werken. Dan is het copy/paste van nu toch een stuk simpeler. Met het gemak waarmee je het kunt kopiëeren neemt kennelijk de verantwoordlijkheid af om het niet te doen, de pakkans is een stuk kleiner geworden.
Het lekken lijkt een doel op zich te worden. De nu vrijgegeven informatie, 250.000 berichten en 8.000 documenten, is niet het werk van één persoon. Door dit volume dreigen de echt belangrijke onthullingen ondergesneeuwd te worden. Vroeger had journalistiek tot doel om de waarheid boven water te krijgen en het systeem te verbeteren. Dit heeft alleen maar tot gevolg dat men de informatie beter gaat beschermen. Niks geen verbetering van het systeem. Vergelijk deze onthullingen eens met de Watergate-affaire. Dat diende een doel. Dit is slechts een hype die nog niet uitgewoed is of de volgende wordt alweer aangekondigd. Dan is het een bank in Amerika die aan de beurt is, alsof daar nog niet genoeg instabiliteit is. Dit kan alleen maar meer internationale financiële problemen veroorzaken.
De nieuwe communicatiemogelijkheden zorgen voor openheid. Een openheid waar onze wereldmaatschappij niet op ingesteld is. Denk maar weer terug aan het schoolpleinvoorbeeld. Hoor je liever dat je een lul bent, of hoor je liever dat iemand gezegd zou hebben dat jij niet zo aardig zou zijn. Het is een verschil. Onze wereldmaatschappij is opgebouwd rond diplomatie en geheimhouding. Door internet en massacommunicatie wordt deze basis met een sloopkogel afgebroken, zonder dat we er een alternatief voor hebben. Het alternatief dat er automatisch voor in de plaats komt, is chaos en wantrouwen.
Afgelopen zondag had ik overdag geen internetverbinding, de kabel lag eruit. Geen internet, geen tv, geen radio en geen vaste telefoon. Toen werd me duidelijk hoe zeer internet en wereldwijde communicatie in ons dagelijks bestaan is vergroeid. Even iets opzoeken kon niet meer. Kijken naar de voetbaluitslagen kon niet meer. Al het nieuws was opeens van mij afgesneden, hetgeen voor een nieuws-junkie een moeilijke situatie is. Het was wel een rustige dag. 's Avonds deed de verbinding het weer en was de rust meteen weg toen WikiLeaks met zijn onthullingen kwam. Ik verlangde weer terug naar de rust van de afgelopen dag. Niet alleen voor mij, maar voor de hele wereld.
