Das Goebbels Experiment
Er wordt in Nederland vaak geklaagd over televisie. Een beetje kabelboer biedt een zenderpakket waarop tien, vijftien zenders in het Nederlands of anders tenminste op Nederland gericht uitzenden en toch klaagt men over de hoeveelhied pulp danwel herhalingen die er te zien zijn. En da's vreemd, want televisie is per definitie een machtig medium. Kijk maar eens naar landen als de Verenigde Staten, de Russische Federatie of Italië; allen landen die tegenwoordig bestaansrecht kennen onder de noemer 'democratie', maar in de praktijk kennen deze landen niet of nauwelijks meer vrije, onafhankelijke televisie, die het land, de politiek en diens daden kritisch blijven volgen.Iemand die dat lang geleden al door had, was Joseph Goebbels. Goebbels stond -onder de bezielende leiding van der Führer- mede aan de geboorte van das dritte Reich en besefte als beleidsmaker en Minister van Propaganda al vroeg dat wie de media controleerde, het land kon regeren. Televisie was in de jaren dertig van de vorige eeuw welliswaar nog goeddeels een laboratoriumexperiment, maar middels het krachtige gebruik van radio, films en bioscoopjournaals bracht hij een heel volk in vervoering.
Deze haast profetische overtuigingskracht is nog eens ruim naar voren gekomen, toen in 1992 de historica Elke Fröhlich de dagboeken van Goebbels aantrof, met daarin minutieus de meningen, ideeën, twijfels en dadendrang vanaf 1924 tot aan 1945, toen Goebbels er voor koos om in navolging van Hitler zichzelf en z'n familie van het leven te beroven. Die dagboeken zijn verwerkt tot een documentaire, getiteld Das Goebbels Experiment. En waar wij in Nederland met al onze krachteloze zenders ons nog moeten verplaatsen naar een cultureel verantwoord filmhuis om deze documentaire te zien, wordt deze nu al in twee delen op de Vlaamse zender Canvas getoond. Deel één was afgelopen maandag reeds te zien, maandagavond 6 maart (20.50 uur) staat de slotaflevering gepland.
Tijdens het bekijken van deel één bekroop me meer dan eens hetzelfde gevoel als bij de film Der Untergang. Het voorlezen van de in de eerste persoon gestelde teksten, overgenomen uit Goebbels' dagboeken, maken de persoon als 'filmkarakter' bijna net zo 'menselijk' als de acteerprestatie van Bruno Ganz dat deed met de persoon van Hitler. Maar niet alleen bleek Goebbels 'menselijk' te zijn, tevens was hij zwaar anti-semitisch, paranoïde, haast manisch-depressief en in een continue tweestrijd met enerzijds zijn wil tot overwinnen en anderzijds zijn zwaar negatieve zelfbeeld. En in dat licht bezien is het verbazingwekkend te concluderen dat hij ondanks deze psychische tekortkomingen het toch zo ver wist te schoppen.
In Nederland zijn we zoiets nauwelijks gewend. Televisie registreert bij ons een hoop, maar de belangrijkste gebeurtenissen die ons volk bijblijven beperken zich toch vaak tot toevalligheden; zaken die zich voordoen bij sportevenementen, manifestaties en grote nieuwsgebeurenissen, maar het echt bespelen van de media is iets waarvoor nauwelijks animo is geweest. Nou goed, ééntje kon er wat van: Pim Fortuyn. Maar diezelfde media-aandacht bracht hem uiteindelijk ook z'n ondergang, want het motief voor z'n moord bleek vooral te zijn ontstaan "uit angst voor de aantasting van de zwakkeren in de samenleving". Beeldvorming veroorzaakt door diezelfde media-aandacht dus.
Misschien is het daarom maar goed dat we zulke slappe televisie hebben in dit landje. Het versnipperde aanbod over de vele zenders die wij hebben zorgen -al dan niet bedoeld- voor een soort van politiek 'verdeel en heers' beleid. Als de prijs voor onafhankelijke media bestaat uit het accepteren van de zoveelste herhaling van een sitcom direct voor of na een nieuwsuitzending, dan is dat een prijs die mij alleszins acceptabel is.