[OS 2014] Sonja Henie, de legendarische ijskoningin
Op 7 februari gaan de Olympische Spelen in Sochi van start. In aanloop naar de Winterspelen brengen wij jullie een reeks van specials over de vele facetten van dit grootse evenement. Elke vrijdag kun je een special lezen die gaat over Sochi, Nederlandse sporters, olympische historie en andere mooie verhalen rond dit grote evenement.
De olympische geschiedenis kent vele grote sporters met bijzondere verhalen. Eén van de meest bijzondere is toch wel die van drievoudig olympisch kampioene Sonja Henie. De Noorse werd op 8 april 1912 geboren in Oslo. Ze groeide in een sportief en welvarend gezin op. Vader Wilhelm Henie werd in 1894 wereldkampioen wielrennen op de baan.
Sonja bulkte van het sporttalent. Op jonge leeftijd blonk ze uit in tennis, skiën, zwemmen en paardrijden. Maar vooral in het kunstschaatsen zou ze schitteren. Deze sport ontdekte ze doordat haar broer Leif er al een beoefenaar van was. Op haar zesde kreeg de kleine Sonja haar eerste paar schaatsen.
Slechts vier jaar later behaalde ze haar eerste grote overwinning. Op tienjarige leeftijd werd Henie voor het eerst Noors kampioen bij de senioren. Dankzij het grote familiekapitaal kon de jonge kunstschaatsster altijd beschikken over de beste trainers. Ze werd van school gehaald en kreeg thuis onderwijs. Vader Wilhelm huurde coaches van over de hele wereld in, zo kwam onder andere de bekende Russische ballerina Tamara Karsavina Henie trainen.
Een jaar na haar Noorse titel nam Sonja op elfjarige leeftijd deel aan de Olympische Spelen van Chamonix in 1924. Tijdens de vrije kür schaatste Henie diverse keren naar de kant om haar trainer te vragen wat ze moest doen. Bij haar olympische debuut behaalde de jonge Noorse de achtste en laatste plaats.
Sonja Henie op het ijs in januari 1931 (WikiCommons/Desconegut)
In dat zelfde jaar werd Henie vijfde bij het wereldkampioenschap kunstrijden. In 1926 wist ze bij die titelstrijd het zilver te veroveren. Een jaar later haalde de Noorse haar eerste wereldtitel. Deze was overigens een controversiële. Destijds maakte ieder jurylid een ranglijst van wie volgens hen het beste was. De nummer 1 kreeg dan één punt, de nummer 2 twee enzovoort. Diegene met de minste punten werd op die manier tot winnares uitgeroepen. Henie werd door drie juryleden op de eerste en door twee juryleden op de tweede plaats gezet. Concurrente Herma Szabo uit Oostenrijk kreeg drie tweede en twee eerste plaatsen. De controverse zat hem erin dat de drie juryleden die Henie op de eerste plaats zetten van Noorse afkomst waren en de juryleden die Szabo als beste beoordeelde uit Oostenrijk en Duitsland kwamen. Met een verschil van één punt mocht Henie zich voor het eerst wereldkampioene noemen.
Hierna zou Henie het kunstschaatsen gaan domineren. Ze won tot en met 1936 tien wereldtitels op rij. Daarnaast werd ze ook nog eens zesmaal Europees kampioen en tienmaal Noors kampioen. Dat deed ze zevenmaal solo en driemaal bij de paren.
In 1928 mocht Henie op vijftienjarige leeftijd deelnemen aan al haar tweede Olympische Spelen. In Sankt Moritz hadden de Spelen enorm te lijden onder wisselende weersomstandigheden. Waar de openingsceremonie last had van een sneeuwstorm liep de temperatuur dagen later op tot wel 25 graden. Hierdoor was de ijsbaan voor de kunstschaatssters in verre van goede conditie. De organisatie had de slechte plekken in het ijs gemarkeerd met rode vlaggen. Henie toonde zich in deze vreemde omstandigheden de beste en veroverde zo haar eerste olympische gouden medaille.
De twee volgende Spelen, die van Lake Placid in 1932 en die van Garmisch-Partenkirchen in 1936, brachten eveneens goud voor Henie. Daarmee is ze één van de weinige sporters die driemaal individueel goud wonnen op drie verschillende Spelen. Nadat ze in 1936 voor de tiende maal op rij wereldkampioene was geworden nam ze op 24-jarige leeftijd afscheid van de wedstrijdsport. In die tijd mochten alleen amateurs meedoen aan de Spelen. Voor de jonge Henie lonkte het grote geld en de roem.
Beelden van Sonja Henie bij diverse Olympische Spelen (Bron: YouTube)
Met 1473 trofeeën, bekers en medailles in de prijzenkast vertrok de jonge Noorse naar de Verenigde Staten. Nadat ze in het decennium waarin ze domineerde het kunstschaatsen veranderde. Henie paste nieuw technieken toe, voegde choreografieën uit het ballet toe en introduceerde de mooie jurkjes. "Technisch was ze niet veel beter dan wij waren, maar ze had meer uitstraling. Ze had de meeste uitstraling die ik ooit gezien heb." Aldus haar concurrente Fritzi Russell.
Na de wereldtitel van 1936 vertok Sonja Henie naar Los Angeles. Daar lag de start van een grote carrière in de showbizz. Die loopbaan vloog uit de startblokken met een succesvolle ijsshow in diezelfde stad. Kort daarop sloot ze een langlopende verbintenis met de Twentieth Century Fox, wat haar tot de best betaalde actrices van die tijd maakte. Nadat haar eerste film One in a Million een groot succes werd, was haar naam definitief gevestigd.
Naast haar acteercarrière startte ze samen met producent Arthur Wirtz een reeks van zeer succesvolle ijsshows. De shows waren gedurende de hele jaren ’40 een enorm succes. Op het hoogtepunt verdiende Henie alleen al met haar ijsshows twee miljoen dollar per jaar. Hiernaast verbond ze haar naam ook aan diverse producten zoals schaatsen, kleding en juwelen.
Sonja Henie in de tijd ze dat absolute nummer één in het kunstschaatsen was (WikiCommons/Desconegut)
In 1950 besloot ze de samenwerking met Wirtz te beëindigen en voor zichzelf te beginnen. Dit bleek echter geen succes. Wirtz bezat de contracten met de belangrijke ijshallen waardoor Henie genoegen moest nemen met kleinere locaties. Toen in 1952 ook nog eens een tribune instortte tijdens een ijsshow in Baltimore was het einde daar voor haar Amerikaanse avontuur.
Samen met Morris Chalfen richtte ze zich vervolgens met groot succes op de Europese markt met haar ijsshows. Die show bracht haar in 1953 weer terug in het land waar ze geboren was. De angst was groot dat ze een weinig positieve ontvangst zou krijgen. Henie flirtte in de jaren ’30 namelijk voorzichtig met het nazisme. Ze verkeerde als welgestelde en populaire sporter regelmatig in kringen waar zich veel nazi’s begaven. Daarnaast had ze Adolf Hitler meerdere malen ontmoet. In het huis van de Henies in Noorwegen stond ook een foto van Hitler met persoonlijke boodschap. De nazi’s lieten tijdens de Tweede Wereldoorlog de bezittingen van de Henies dan ook ongemoeid. Hoewel Sonja Henie toen ze eenmaal succesvol was in de Verenigde Staten veelvuldig voor de Amerikaanse soldaten optrad, zoals te doen gebruikelijk in die tijd, nam ze nooit afstand van het nazisme.
Bij haar terugkeer in Noorwegen werd ze echter toch als grote held onthaald. De Amerikaanse (ze liet zich in 1941 naturaliseren) had in 1953 en 1955 een aantal zeer succesvolle ijsshows in haar geboorteland. De populaire tour door Europa bracht haar ook weer in de Verenigde Staten. Ditmaal ging het beter dan in haar laatste jaren daar. In 1956 stond ze met veel succes in New York. De daarop aansluitende tournee door Zuid-Amerika luidde het einde van haar loopbaan in. Haar overmatige drankgebruik en haar leeftijd zorgde ervoor dat ze het niveau van de ijsshows niet langer aankon.
Sonja Henie met haar ijsshow in 1953 in Oslo (WikiCommons/Oslo Museum)
Toen ze haar schaatsen aan de wilgen hing, eind jaren ’50, behoorde Sonja Henie tot de rijkste vrouwen ter wereld. Henie was op dat moment bij haar derde huwelijk aanbeland. Met de Noorse scheepsmagnaat Niels Onstad vestigde ze zich weer in Oslo waar ze samen een kunstverzameling aanlegden. Het echtpaar bracht hun kunstverzameling later onder in het Henie-Onstad Kunstsenter.
Duidelijk mag zijn dat Henie een zeer bewogen leven leidde. Ze verslond vele mannen waaronder talloze filmsterren, sporters en andere sterren. Verder zou ze volgens haar biograaf belust zijn geweest op geld en seks en schroomde ze niet vrienden en familie te misbruiken voor haar eigen gewin. In 1969 overleed de drievoudig gouden medaillewinnares tijdens een vlucht van Parijs naar Oslo aan de gevolgen van leukemie. Zo kwam er een einde aan het bewogen leven van één van de meest legendarische olympische sportsters ooit.