FOK! Zien en doen: Maak kennis met de dood in Museum Tot Zover

Op begraafplaats De Nieuwe Ooster in Amsterdam bevindt zich een uniek museum. Tot Zover herbergt exposities over de dood. Je vindt er onder meer infomatie over de rituelen van begraven bij verschillende geloven, hoe er gerouwd wordt door de nabestaanden, alles in een setting die de dood visualiseert en bespreekbaar maakt. Verder is er een prachtige miniatuur-collectie lijkwagens te bewonderen, kun je plaatsnemen in de IKEA-doodskist Dödlik, en is er heel veel informatie te vinden over de geschiedenis van bijvoorbeeld crematie.

Museum Tot Zover (Foto: FOK!/DJMO)
Museum Tot Zover (Foto: FOK!/DJMO)

Wist je dat crematie heel lang de norm is geweest, maar dat met de opkomst van het Christendom het cremeren verdween in Europa? In 785 werd lijkverbranding zelfs strafbaar gesteld. Het zou tot in de 19e eeuw duren voor cremeren weer een optie werd. De 'Vereniging tot invoering der Lijkverbranding' (beter bekend als de Facultatieve Vereniging) zette zich in de voor de bouw van een crematorium. De heer C.J. Vaillant werd als eerste persoon in 1914 op begraafplaats Westerveld in Amsterdam gecremeerd. Omdat crematie nog steeds bij wet was verboden kwam er een rechtszaak en werd er een boete van één gulden opgelegd. 

Sindsdien werd lijkverbranding lange tijd gedoogd, maar het zou nog tot 1955 duren voor cremeren wettelijk mogelijk werd, en pas in 1991 werd crematie gelijkgesteld met begraven. Tegenwoordig wordt bijna 70% van de overledenen gecremeerd. Tijdens de audiotoer leer je ook meer over de regels omtrent begraven en wat er na je dood met je lichaam gebeurt. Zo kom je onder meer te weten dat het ontbindingsproces bij begraven in de grond minimaal tien jaar duurt. Dat is dan ook de wettelijke termijn voor grafrust in Nederland. Verder hoef je niet bang te zijn dat je lichaam geconsumeerd wordt door wormen: een kist wordt op minimaal 65 centimeter onder de aarde begraven, wat te diep voor wormen is. Het zijn de bacterien en zuurstof in je eigen lichaam die ervoor zorgen dat je lichaam vergaat. 

Begrafenisrituelen (Foto: FOK!/DJMO)
Begrafenisrituelen (Foto: FOK!/DJMO)Rouwen en uitleg over het leven na de dood  (Foto: FOK!/DJMO)
Rouwen en uitleg over het leven na de dood (Foto: FOK!/DJMO)

Dödlik doodskist 
Sinds de zomer van 2021 bevat de vaste collectie van Tot Zover de fictieve IKEA doodskist Dödlik. De hoax werd door twee studentontwerpers (Nelleke van Lomwel en Laura Hooreman) in 2017 bedacht: "Bij de IKEA koop je voor weinig geld je eerste ledikantje. Waarom dan ook niet je laatste?". Ze vroegen zich af waarom uitvaartproducten niet gewoon te koop zijn op de meubelboulevard of bij IKEA. Dat zou de dood meer onderdeel van het dagelijks leven maken, en wellicht ook goedkoper. In het museum kun je de kist zelf uitproberen. Best een lugubere ervaring kan ik je vertellen. 

De fictieve doodskist van IKEA: Dödlik (Foto: FOK!/DJMO)
De fictieve doodskist van IKEA: Dödlik (Foto: FOK!/DJMO)

Rondwandeling begraafplaats
Bij de expositie is ook een audiotoer beschikbaar. Je kunt aanvullend een wandeling over de begraafplaats maken, die ook in de audiotoer is opgenomen. De audiotoer over de begraafplaats is gratis voor iedereen. Je start bij het museum, waarna je mee terug in de geschiedenis van het ontstaan van de begraafplaats wordt genomen. De toer voert onder meer langs de graven van voormalig burgermeester Eberhard van der Laan, Jos Brink en Majoor Bosshardt van het Leger des Heils. 

Ook kom je aan het einde van de toer langs de prachtige praalgraven van Roma en Sinti. Wist je dat deze groepen hun graven zo uitbundig versierden omdat ze vaak analfabeet waren? De nabestaanden herkenden de graven niet aan de teksten op de stenen, maar aan het monument en vaak foto's van de overledenen op de grafstenen. 

Het graf van de Roma-President op de Nieuwe Ooster  (Foto: FOK!/DJMO)
Het graf van de Roma-President op de Nieuwe Ooster (Foto: FOK!/DJMO)

Museum Tot Zover
Kruislaan 124
1097 GA Amsterdam
Maandag - gesloten
Dinsdag - op afspraak
Woensdag tot en met zondag - van 11:00 tot 17:00 uur

Entreekosten museum: €10,00 
Kinderen en houders museumjaarkaart gratis