Het Waterliniepad - De Stelling van Amsterdam
4. Etappe 3 - Krommenie - Veer Buitenhuizen
Zoals gezegd had ik etappe 2 voortijdig afgebroken, waardoor deze etappe langer is dan de oorspronkelijke etappe. Omdat het zou gaan regenen had ik voor deze etappe m'n regenkleding maar tevoorschijn gehaald. Eenmaal op het punt aangekomen waar ik de vorige etappe voortijdig heb afgebroken gaat het verder langs het kanaal (Foto 1). Als je tijdens een wandeling om je heen kijkt zie je vaak de grappigste dingen onderweg, zoals een Engelse telefooncel in een achtertuin (Foto 2).
Fort K'IJK
Bij het veerpontje gaat de route linksaf richting Krommeniedijk, waarbij je de Hervormde Kerk passeert (Foto 3). Een klein stukje van de route af ligt Fort K'IJK. (Foto 4 & 5). Het Fort bij Krommeniedijk maakt deel uit van het noordwestfront van de Stelling van Amsterdam. De liniedijk die het water bij inundatie buiten de Stelling moest houden, loopt van het Fort bij Marken-Binnen aan de Nauernasche Vaart, door de Krommenieër Woudpolder naar het Fort bij Krommeniedijk. Vanaf daar gaat de liniedijk verder in zuidwestelijke richting, langs achtereenvolgens het Fort aan den Ham en het Fort bij Veldhuis. Het fort verdedigde de Lagendijk, die dwars door het inundatiegebied loopt. Ook konden militairen vanuit het fort verhinderen dat een eventuele vijand via het riviertje de Crommenije de Stelling binnenkwam. Ten oosten van het fort, net in de gemeente Zaanstad, ligt een nevenbatterij.
Vanaf oktober 2017 heeft het fort een andere invulling. Het fort is grootschalig verbouwd tot 25 woonunits voor mensen met autisme, een belevingscentrum en horeca. De Heeren van Zorg, de provincie Noord-Holland, Stadsherstel Amsterdam en het Landschap Noord-Holland hebben in 2011 de handen ineengeslagen en het fort herbestemd. De naam van het fort is omgedoopt tot Fort K'IJK bij Krommeniedijk. Piet Heijn Eek heeft een nieuw ontwerp gemaakt van de fortwachterswoning die ooit bij het fort stond. Momenteel is het Fort volledig gesloten vanwege de coronamaatregelen.
Fort aan den Ham
Het eind van etappe twee ligt aan de Militaireweg tussen Noorderham en Zuiderham in. Ik ben hier rechtstreeks doorgelopen en begonnen met Etappe drie. Die voert langs het Fort aan den Ham. Oorspronkelijk was dit fort niet opgenomen in de plannen van 1880, maar dit werd noodzakelijk door het nieuw gevormde acces die ontstond na de aanleg van de spoorlijn Amsterdam – Alkmaar. Omdat deze spoorlijn tussen Uitgeest en Krommenie op een talud lag, precies tussen de grotere forten Veldhuis en Krommeniedijk, heeft men naast deze spoorlijn een fort gebouwd om deze spoordijk te beheersen. Het fort grendelde dan deze toegangen in oorlogstijd af.
Fort aan den Ham had geen kanonnen in de keelkazematten zoals de andere grotere forten van de Stelling. In elke keelkazemat stonden wel twee Gardner M90 mitrailleurs opgesteld en er waren vier schietgaten voor geweren. De buurforten Krommeniedijk en Veldhuis konden met hun kanonnen het fort helpen verdedigen. Het fort is maar eenmaal bemand geweest, namelijk tijdens de Eerste Wereldoorlog van 1914 tot voorjaar 1916 en verder met een minimale bezetting tot 1918-1919. Er waren destijds 149 man in het vestingwerk gelegerd alhoewel het voor 171 man is gebouwd. Ook de Duitse bezetters hebben het fort een tijdlang gebruikt.
In 1995 is besloten om Fort aan den Ham voor het publiek open te stellen en is Stichting Fort aan de Ham opgericht om het geheel te besturen. Het officiersverblijf, de keuken, de ziekenzaal en een manschappenruimte zijn in de oorspronkelijk staat van rond 1910 hersteld. Momenteel zijn activiteiten afgelast. De huidige eigenaar is het Ministerie van Defensie. (Foto's 6 tot en met 9).
Tegenover Fort aan den Ham staat een klein 'kapelletje'. Op een bord bij de open deuren staat: "Rustpunt de Verloren Kapel aan de Uterdijk. Verdwenen 1568 Terugkeer 2018. Wie naar binen wil mag dat" (Foto 10 en 11). Onderweg naar Fort Veldhuis passeer je de Nevenbatterij van Fort aan den Ham (foto 12) en het Kruitmagazijn aan de Dam (Foto 13).
Fort Veldhuis
Het volgende fort op de route is Fort Veldhuis. Het fort is een model A type en vernoemd naar de vlakbijgelegen boerderij Veldhuis. In het fort konden 310 militairen geplaatst worden in tijden van oorlog. Aan de westkant ligt een inundatieduiker en ten zuiden een nevenbatterij. Verder was er nog een liniewal, waarachter troepen en materieel veilig konden worden verplaatst. De wal had geen waterkerende functie.
Het fort is in de Tweede Wereldoorlog nog gebruikt door het Duitse leger als onderdeel van hun grote verdedigingswerk langs de westkust van Nederland, België en Duitsland. Zij hebben een zoeklichtremise met hellingbaan in de frontwal gebouwd. Na de oorlog, tussen 1947 en 1951, is het fort gebruikt als interneringskamp voor Nederlandse collaborateurs. Er zijn nog sporen hiervan terug te vinden zoals tralies voor ramen en deuren. Dit fort is eigendom van Staatsbosbeheer en wordt verpacht aan Landschap Noord-Holland. In het fort zit sinds 1989 het Luchtoorlogmuseum Fort Veldhuis. (Foto's 14 tot en met en 17).
Fort aan de St. Agtendijk
Na Fort Veldhuis gaat de tocht verder langs het Fort aan de St. Agtendijk. (Foto's 18 tot en met 21). Dit fort heeft een caponnière aan de voorkant. De in beton uitgevoerde ronde uitbouw kreeg schietgaten aan beide zijden van waaruit de vijand kon worden bestookt. Het Fort bij Hoofddorp is het enige andere fort van de Stelling dat met een dergelijke caponnière is uitgerust. Via een poterne is het verbonden met het frontgebouw. De twee hefkoepelgebouwen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog opgeblazen.
In 1945 zijn bij het fort vijftien Georgische soldaten geëxecuteerd. De Georgiërs waren aan het Oostfront gevangengenomen en gedwongen in Duitse dienst te treden. Na een opstand op Texel in april 1945 werden een aantal soldaten door de Duitsers naar het fort getransporteerd en om het leven gebracht. Hun lijken kwamen in een massagraf op het fortterrein, maar in maart 1946 werden ze herbegraven op het Sovjet Ereveld Leusden. Tegenwoordig is het fort in gebruik door Stichting Popfort Beverwijk. De Stichting organiseert allerlei activiteiten op het gebied van muziek, kunst en cultuurhistorie waarbij bezoekers en deelnemers ook kennis kunnen maken met de Stelling van Amsterdam.
Fort Zuidwijkermeer
Onderweg naar het eindpunt passeer je meerdere damsluizen. (Foto's 22 en 23). Ook kom je langs Fort Zuidwijkermeer. (Foto's 24 en 24). Bijzonder aan dit fort is dat zich onder beide keelkazematten kelders bevinden. Deze kelders zijn bekleed met geglazuurde tegels en werden gebruikt voor het opslag van vlees. Over het Noordzeekanaal werd het vlees aangevoerd en vanuit dit fort naar andere forten gebracht. De drinkwaterreservoirs liggen, net als Fort bij Vijfhuizen, buiten het fort onder een aarden dekking.
Op de laatste foto staat het Veer Buitenhuizen, het eindpunt van deze etappe.
Lengte van deze etappe is oorspronkelijk 12,8 km, doordat ik er een deel van etappe 2 aan heb vastgeplakt heb ik er 21,3 km van gemaakt.
Waterliniepad - Etappe 3 (1) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (2) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (3) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (4) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (5) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (6) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (7) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (8) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (9) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (10) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (11) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (12) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (13) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (14) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (15) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (16) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (17) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (18) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (19) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (20) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (21) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (22) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (23) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (24) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (25) (Foto: FOK!)
Waterliniepad - Etappe 3 (26) (Foto: FOK!)
