Bárdarbunga

De Bárdarbunga, het klinkt misschien als de locatie van een van de feestjes van Berlusconi en misschien dat het er daar wel even explosief aan toegaat, maar in dit geval is het een IJslandse vulkaan. Gelukkig laat deze naam zich een stuk eenvoudiger uitspreken dan de vorige IJslandse vulkaan die voor overlast zorgde: de Eyjafjallajökull.

Wat de huidige uitbarsting van de Bárdarbunga zo bijzonder maakt, is dat ze al sinds augustus 2014 aan de gang is. Vandaag de dag stroomt er nog steeds een flinke hoeveelheid lava naar buiten toe. Volgens metingen gaat het momenteel om zo'n 100 m3 per seconde, oftewel 100.000 liter. Het lavaveld, met de naam Holuhraun, dat daardoor is ontstaan, groeit dan ook gestaag en bedraagt momenteel zo'n 1,4 km3. Dat is zo'n enorme hoeveelheid dat ik er niet eens een zinnige vergelijking mee kan maken.

Naast de grote hoeveelheden lava en gas (daarover later meer) gaat het geheel gepaard met een groot aantal aardbevingen. Nu staat IJsland wel bekend om zijn aardbevingen vanwege de geografische ligging. Het eiland bevindt zich namelijk precies op een breuklijn waar de tektonische platen van het Noord-Amerikaanse en Euro-Aziatische continent langzaam uit elkaar drijven. Daarmee is het land dus een van de weinige landen ter wereld dat op een natuurlijke manier continu groter wordt. Daarbij is het land ook nog eens een hotspot, een plek waar moeder aarde de magma uit haar kern naar de oppervlakte laat komen.

Iets wat tevens speciaal is aan deze uitbarsting, is het feit dat de krater gevuld is met zo'n 800 meter sneeuw en ijs. Dit zorgt ervoor dat de druk zich binnen in de vulkaan kan opbouwen. Het magma wordt dan ook naar buiten gedreven in het Holhurain lavaveld en naar buiten geperst door aardbevingen van boven 3,0 op de schaal van Richter. De druk op de dikke ijslaag door het magma is zich momenteel wel aan het afbouwen. Maar mocht de druk zich weer opbouwen en er water in de magmakamer komen, dan kan de ijslaag ineens wegschieten. Je kunt het vergelijken met een fles champagne; als je die flink schudt en de kurk er vervolgens afschiet, spuit -door het drukverschil- de fles leeg. Wat de gevolgen zijn, mocht dat gebeuren, is pure speculatie. Een ijsblok van dat formaat dat de lucht in wordt getorpedeerd kan een weinig goede afloop hebben.

Zoals eerder vermeld komen er tijdens een uitbarsting ook gassen vrij; met name zwavelgas (SO2). In de omgeving van de vulkaan zijn concentraties gemeten van 21.000 microgram SO2 per m3. Even ter vergelijking: de Wereldgezondheidsorganisatie stelt een concentratie van meer dan 500 microgram per m3 als gevaarlijk. Zodra dit gas in hogere luchtlagen terechtkomt, wordt het ook richting Europa geblazen. Het KNMI mat recent, als gevolg van de uitbarstingen, al verhoogde concentraties SO2.

Bárdarbunga (Foto: Peter Hartree)
Bárdarbunga (Foto: Peter Hartree)

Dat dit meer is dan een normale uitbarsting, die voor mooie foto's zorgt, mag wel duidelijk zijn. Het is dan ook de grootste uitbarsting in Europa sinds 1783, toen de Laki op IJsland uitbarstte. Door alle gassen en asdeeltjes, die in de atmosfeer kwamen, brak er in West-Europa een grote hongersnood uit. Ook stierf ongeveer een derde van de IJslandse bevolking en stierven er naar schatting in Groot-Brittannië alleen al 23.000 mensen als gevolg van de gifwolk. De hongersnood was tevens een flinke duw in de rug voor het ontketenen van de Franse Revolutie.

Meer recentelijk, in 2010, heeft de vulkaan met de moeilijke naam Eyjafjallajökull ook de nodige problemen veroorzaakt. Het luchtruim in Europa werd gesloten en in veertig landen werden de luchthavens gesloten. Vulkanisch as is namelijk een gemeen goedje: het kan in de hitte van vliegtuigmotoren gaan kristalliseren met alle gevolgen van dien. Het is ook niet raadzaam om het in te ademen; de stofdeeltjes zijn namelijk vlijmscherp en zorgen ervoor dat je longen intern gaan bloeden. De gevolgen voor de wereld, die afhankelijk is van de globalisering, zullen bij een eventuele uitbarsting dus groot zijn.

De aardbevingszwerm lijkt nu af te zwakken. Waar er eerder dagelijks tussen de 30 tot 100 bevingen waren, waarvan de zwaarste tussen de 4,0 en 5,5 op de schaal van Richter liggen, blijven de bevingen momenteel tussen de 3,0 en 4,0. Geleerden zijn het er nog niet over eens waar het heen gaat met deze eruptie. Het is mogelijk dat de eruptie op deze manier gewoon nog vier tot vijftien maanden doorgaat. Ook kan de eruptie kalmeren en langzaam maar gestaag uitdoven, waarbij steeds minder magma Holuhraun inloopt. Anderzijds kan de eruptie ook zomaar ineens stoppen. Tevens bestaan nog altijd de opties dat Bárdarbunga zelf uitbarst of dat de eruptie in een ander deel van het vulkanische systeem van Bárdarbunga begint.

Maar voorlopig lijkt Bárdarbunga zich een beetje te kalmeren. Al kan het natuurlijk ook zijn dat hij druk aan het opbouwen is...

Wil je de actuele ontwikkelingen van dit natuurgeweld verder volgen, neem dan eens een kijkje op ons forum. Hier houdt user 'bwt' al het nieuws betreffende de Bárdarbunga bij.