Het corset: fetisj en functioneel
Het corset is een kledingstuk dat gedurende verschillende millennia, verschillende imago’s heeft gekend. Ooit werd het gedragen door vrouwen (en soms ook mannen) in alle lagen van de samenleving en soms werd het gezien als controversieel met de komst van het zogenoemde ‘tightlacing’. Tijdens de Arnhemse Mode Biënnale ’13 (MoBA13) gaf Annet van Manen, eigenaresse en ontwerper van La Garotte, een lezing over dit intrigerende kledingstuk.
Wie tegenwoordig zoekt naar een corset in de reguliere winkels, komt niet verder dan een lingeriestuk, bedoeld voor in de slaapkamer of onder de gewone kleding. Het kent echter een rijke geschiedenis en al 4000 jaar geleden werd het corset afgebeeld als armatuur voor godinnen en krijgsvrouwen; het woord ‘corset’ is ook een benaming voor de metalen borstplaat van een soldaat.
Naarmate de jaren verstreken, werd het corset vooral een kledingstuk om contouren aan het lichaam aan te brengen. De vereiste stevigheid werd gehaald uit verschillende materialen als riet, vogelveren en zelfs walvisbalein om de evenzo genaamde baleinen te maken. Het keurslijfje is een versimpeld corset wat door mannen en vrouwen uit voornamelijk de middenklasse werd gedragen. Voor in het keurslijfje zat een gedecoreerde houten of ivoren plaat, de busk, die extra stevigheid kon bieden. De mate van buskdecoratie bepaalde ook de waarde van het keurslijfje en er kon een persoonlijke boodschap aan de maîtresse op worden gegraveerd. In plaats van een busk kon eventueel ook een dolk worden verborgen.
Met toestemming voelt een toeschouwer discreet waar de busk zich bevindt.
Het was rond die tijd, we spreken van ongeveer de 16e eeuw, een schande om geen corset te dragen. De arbeiders moesten het doen met flexibele keurslijfjes om het nodige werk te kunnen verrichten, terwijl de hogere klasse vaak luxere en ook restrictievere modellen corsetten aantrokken.
Het vervormende karakter had ook zo zijn destructieve zijde. Doordat het buikgedeelte sterk werd ingesnoerd leidde dit tot een verdrijving van de organen. De darmen werden naar beneden gedrukt, de longen omhooggestuwd en soms kwam het zover dat de lever door midden werd geregen. Kinderen werden soms vanaf hun zevende jaar voorbereid door steeds strakkere corsetten te dragen, waardoor de ribbenkast ook onontkoombaar werd gedeformeerd. Vrouwen droegen de foetus vaak te laag, met als gevolg een hoge incidentie van miskramen. Zwanger of niet, geen corset dragen was gewoonweg onoorbaar.
Het insnoeren gebeurt in verschillende fases. Om de zoveel tijd wordt het corset strakker en strakker aangetrokken.
De MoBA13 heeft als thema Fetishism in Fashion en het corset speelt daar een belangrijke rol in. Het zogenoemde ‘tightlacing’ (strak insnoeren) werd een ware sport door een steeds kleinere taille na te streven. Een icoon in deze tak van sport rond de jaren ‘30, Ethel Granger, presteerde het om een taille van slechts 33 centimeter in omtrek te bereiken. Alhoewel vrijwillig, liet zij zich zelfs door haar man insnoeren met een metalen band, waarvan alleen hij de sleutel had om deze af te doen. In de mannenwereld won Mr. Pearl het met een taille-omtrek van 46 centimeter en heden ten dage is er pin-up model Dita von Teese met een ingesnoerde omtrek van 42 centimeter.
Annet van Manen laat zien hoe klein de omtrek van de taille soms kon zijn.
Annet is één van de zeer weinigen in Nederland, die nog op maat corsetten maakt. Hiermee heeft de MoBA13 in samenwerking met de Modevakopleiding Arnhem een unieke middag en avond weten te organiseren op deze 15 juni in Max Brothers. We praten nog even na met haar.
Met La Garotte, onderdeel van Dark Enchantment, is Annet zo’n 7 jaar geleden begonnen. Haar dochter bezocht vaker festivals als de Elf Fantasy Fair en Castlefest en wilde deze ook wel eens in uitbundige outfits bezoeken. Annet begon toen met het bestuderen en maken van corsetten. “Ik had toen nog weinig ervaring met het maken van kleding. Veel verder dan het breien van babysokjes op de lagere school was ik niet gekomen”. Door zelf op onderzoek uit te gaan is ze de kunst zich eigen gaan maken. “Er is heel weinig lectuur over te vinden. Op het internet vind je zo nu en dan wat patronen, zonder al te veel beschrijvingen. Het is dus vaak een kwestie van uitproberen geweest”.
Details verfraaien het corset dat aanvankelijk als overkleding werd gedragen.
Aangezien dit allemaal handwerk is, kost het veel tijd om een corset te maken. Afhankelijk van het model, kan er zo’n 100 uur aan werk in zitten. “Dit werk doe ik allemaal alleen. Het begint met een gesprek met de klant. Daar kan ik gerust twee uur voor uit trekken om erachter te komen met wat voor persoon ik te maken heb, zodat ik een passende corset kan maken”. Het is dus niet te vergelijken met een corset die je bij de H&M of Hunkemöller koopt. “Daar is niks mis mee, maar die zijn dus niet gemaakt om dezelfde stevigheid en contouren te geven. De klanten die mij benaderen willen een corset waarmee ze naar een festival of burlesque-feest kunnen gaan. Soms maak ik corsetten voor bruiden en af en toe komen er mannen die een aparte gilet willen hebben.” Wil je zelf ook zo’n corset, begin maar vast met bestellen; haar wachtlijst is inmiddels anderhalf jaar lang!
Speciale rijgtechnieken lieten de corsetten geheel aansluiten.
Het corset is na de Eerste Wereldoorlog uit het straatbeeld verdwenen en komt voorlopig ook niet meer terug. “Als je met zo’n corset naar de supermarkt gaat, word je daar raar op aangekeken. Het komt wel vaker voor bij festivals en speciale feesten, maar in het dagelijks leven zal je het niet meer aantreffen”. Toch komen ze nog wel voor in hedendaagse films en tv-series. Kate Beckinsdale in Underworld bijvoorbeeld. “Het is een prachtig voorbeeld van een fantasy-corset. Misschien niet volgens de originele patronen, maar wel heel mooi.”
Inmiddels heeft Annet een hele collectie opgebouwd. Na haar lezing volgde nog een showcase van haar creaties. De modellen flaneerden in de corsetten van La Garotte, aangevuld met accessoires van Dark Enchantment. (klik op de foto’s voor grotere versies)
Het corset is een kledingstuk, bedoeld om het lichaam te modelleren.
De hoepelrok was medebepalend voor het ontwerp van het corset.
Corsetten waren er ook voor de man.
Annet van Manen (hier met dochter Anouschka) ontvangt applaus voor haar indrukwekkende presentatie.
