The Act of Killing
Na een mislukte coup door de communistische partij grijpt de rechtse Soeharto in 1965 de macht in Indonesië. Iedereen die tegen Soeharto was, was volgens hem een communist en moest worden afgemaakt. In het hele land worden doodseskaders opgericht en binnen een jaar tijd worden er meer dan een miljoen 'communisten' opgespoord en vermoord. In de door Werner Herzog en Errol Morris geproduceerde documentaire The Act of Killing gaat cineast Joshua Oppenheimer op zoek naar de daders van de genocide van weleer.
Bij gebeurtenissen waarbij veel slachtoffers vielen wordt in documentaires meestal de focus gelegd op de slachtoffers. Documentairemaker Joshua Oppenheimer pakt het echter geheel anders aan. In The Act of Killing gaat de filmmaker op zoek naar de mannen die destijds de leiding gaven aan de doodseskaders die verantwoordelijk waren voor onbegrijpelijk gruwelijke daden in het Indonesië van de late zestiger jaren. Soeharto duldde geen tegenstanders en maakte daarom gebruik van de diensten van lokale gangsters die opeens 'legaal' hun criminele activiteiten mochten gaan ontplooien.
Voor The Act of Killing volgde regisseur Oppenheimer zo'n vijf jaar de zeventigplusser Anwar Congo. Congo was een kleine crimineel die snel op zou klimmen tot leider van een moordcommando. Voor de documentaire vroeg Oppenheimer de oude gangsterbaas om, samen met zijn vrienden van weleer, een aantal van de moorden van destijds uit te beelden. Congo was destijds een groot liefhebber van Amerikaanse speelfilms en putte ook inspiratie uit de films voor zijn moordpraktijken. Van musical tot film noir en van misdaadfilm tot western, het komt allemaal voorbij in deze imponerende documentaire, waarin de wreedheid van de mens centraal staat.
Samen met zijn vriend Herman Koto speelt Anwar Congo een aantal van zijn moorden na, zonder ook maar een seconde berouw te tonen. Sterker nog, Congo lijkt helemaal op te fleuren als hij in geuren en kleuren vertelt hoe je met behulp van een stuk ijzerdraad en een stukje hout iemand de keel af kan snijden zonder geraakt te worden door het bloed van het slachtoffer. Hoogtepunt is het moment waarop Congo weer op het platte dak staat waar hij ooit honderden mensen de dood injoeg. Op dat moment lijkt de oude gangster zich te beseffen wat er ooit op die plaats af heeft gespeeld, maar ondanks de aanwezige braakneigingen komt er niet meer uit de keel van de oude man dan een door merg en been gaand dierlijk gegrom.
Dat de mens tot de meest ondenkbaar wrede dingen in staat is, is bekend. Wat misschien nog een stuk enger is, is het feit dat deze monsters eruitzien als normale mensen. Op de Director's Cut 2-Disc editie treffen we naast de bioscoopversie van de film ook een director's cut aan die maar liefst 42 minuten langer is. Daarnaast kan de documentaire ook bekeken worden met commentaar van Joshua Oppenheimer en Werner Herzog. Ook bevat de film een interview met Werner Herzog en Errol Morris. The Act of Killing is een onvoorstelbare reis door de verbeelding van een Indonesische massamoordenaar, die je nog lang bij zal blijven.