The Martian

2015 is het derde jaar op rij waarin een serieus boeiende, interessante en op meerdere vlakken zeer sterke film over ruimtereizen in de bioscoop verschijnt. Na het krachtige Gravity in 2013 en het overweldigende Interstellar het jaar erop, lijkt Ridley Scott elementen uit beide films te lenen om de verfilming van Andy Weirs The Martian eenzelfde gewicht te geven.

Weir publiceerde zijn boek over een op Mars gestrande astronaut initieel als een serie hoofdstukken op zijn eigen website. Het kostte niets om The Martian te lezen, maar op verzoek van fans bracht hij het uit via Amazons Kindle-platform, waar 99 cent de minimumprijs was. Een reguliere, gedrukte editie volgde in 2014, nadat inmiddels 20th Century Fox de filmrechten had aangekocht en bezig was de verfilming vorm te geven. Drew Goddard, recentelijk nog medeverantwoordelijk voor Marvels Daredevil, werd ingeschakeld om Weirs boek om te zetten in een filmscenario dat Ridley Scott later zou gaan verfilmen.

De film, zoals het boek, vertelt over Mark Watney (Damon), een astronaut in een team van zes, dat tijdens een missie op Mars halsoverkop moet vertrekken dankzij een hevige storm. Watney raakt gewond tijdens de storm en wordt onvindbaar voor zijn team, dat in de waan dat hij het niet heeft overleefd moet besluiten zonder zijn lichaam huiswaarts te keren. Echter, Watney leeft nog, en moet zien te overleven op een planeet waar niets groeit, hij de enige persoon is en er geen contact met Aarde is.

Wat volgt is Watneys overlevingsstrijd en de pogingen die NASA, nadat men ontdekt dat hij nog leeft, doet om hem te helpen. Het idee is dat Watney moet zien te overleven tot de volgende missie naar Mars, en dat is enkele jaren. Een onmogelijkheid, aangezien de missie was bevoorraad voor ongeveer een maand. De astronaut is echter botanist en bijzonder inventief, en weet al snel zijn kennis te gebruiken om zijn overlevingskansen te vergroten.

Het verhaal valt op door de evenwichtige balans tussen enerzijds de humor waarmee Watney zijn situatie benadert ("ik ben de beste botanist van de planeet!") en anderzijds de toch wel behoorlijk serieus gevaarlijke situatie waarin hij zich bevindt. Hij gebruikt de in het kamp aanwezige dagboekcamera's om zijn gedachten te uiten, en doet dit alsof hij verwacht het misschien niet te overleven en iets wil achterlaten voor de astronauten van de volgende missie. In de context van de film geeft het Damon de mogelijkheid nog iemand te hebben om tegen te praten, en dient het als uitleg voor de kijker over waar hij mee bezig is. Zo maakt hij zelf water (wat achterhaald lijkt te zijn door het nieuws van deze week, maar niets is minder waar) en legt hij aan de camera uit hoe hij dat doet. Water maken blijkt vervolgens slechts één van de vele wetenschappelijke kanten van het verhaal te zijn.

En die wetenschap is prima in orde. Zijn bezigheden voelen realistisch aan en de plot bouwt ook op dit realisme. Weir, zelf voorzien van een wetenschappelijke achtergrond, deed voor zijn boek eindeloos onderzoek om de feiten correct te krijgen en gebruikte tijdens het online publiceren van The Martian feedback van lezers om de wetenschappelijke elementen te verbeteren. Het valt aan te nemen dat Goddard hier niet te veel van is afgeweken, en dat heeft zijn effect op hoe Watneys avontuur overkomt: zonder ongeloofwaardigheden om de beleving in de weg te zitten, valt er goed op zijn situatie te concentreren, wat zijn avontuur en alle kleine details ervan alleen maar boeiender maakt. Watney beleeft ups en downs die leiden tot en voortkomen uit zijn inventiviteit en het zou geen gek idee zijn geweest het verhaal te vertellen met alleen maar Matt Damon als gestrande astronaut. Misschien kan hij zijn verhaal ooit nog eens doen in een Interstellar-spinoff.

The Martian vertelt echter ook over de andere kant van het verhaal. De pogingen van NASA om Watney terug naar huis te krijgen zijn een avontuur op zich, met teams die dag en nacht doorwerken aan een oplossing om Watney ofwel van voorraden te voorzien, of simpelweg van de planeet op te halen. Ook hier wisselen humor en ernst elkaar af, zijn er lichte en zware momenten, is er ruimte voor luchtigheid zonder uit het oog te verliezen wat er op het spel staat. Het lijkt een waar kijkje in de keuken van NASA, wat op zichzelf al boeiend is, maar het is des te leuker wanneer gecombineerd met Watneys escapades op de rode planeet. Terwijl hij probeert zijn leven op Mars te verlengen, proberen zij ervoor te zorgen dat zijn moeite niet voor niets is. Het is spannend en interessant, dankzij een evenwichtig aandacht voor zowel karakterontwikkeling als leuke nerdy wetenschap. Het helpt ook wel dat de boel gedragen wordt door een uitstekende cast, met naast Damon onder andere Jeff Daniels als de topman van NASA en Donald Glover als een briljante NASA-wetenschapper. Daarnaast valt Kristen Wiig op in een voor haar zeldzaam serieuze rol.

Met The Martian weet Ridley Scott te onderstrepen dat hij nog steeds meetelt als het gaat om het vertellen van ruimte-avonturen. Dat mag ook wel, want hij heeft er met de Alien-prequels (of Prometheus-sequels?) nog een paar voor de boeg. Het geheel ziet er geweldig uit zonder visueel te willen overweldigen. Net als de details van het verhaal, is de weergave volledig realistisch; de schoonheid van Mars, in werkelijkheid de woestijn van Jordanië en een studio in Boedapest, leidt niet af van Watneys avontuur maar is wel een lust voor het oog. De apparatuur en ruimtepakken zijn mooi ontworpen, maar ogen praktisch. En Damon zelf houdt de moraal hoog, toont in Watney een doorzetter die niet bij de pakken neerzit. Het is een 'man gestrand in de woestijn'-verhaal, maar de man is een hoogopgeleide wetenschapper en de woestijn is een andere planeet. En in plaats van water te zoeken in een bron, maakt hij het zelf. Een mooie, moderne spin op een klassiek verhaal, interessanter gemaakt door wetenschap en een luchtige invalshoek. The Martian is alles wat het moet zijn, en kan daarom makkelijk uitgroeien tot een klassieker.