"Schort onvoorwaardelijke coronasteun aan NS op"

Jippie

De overheid moet stoppen met het ongeclausuleerd toestoppen van honderden miljoenen coronasteun aan de NS. In tegenstelling tot de steun aan de KLM, wordt aan de steun voor de NS nauwelijks een voorwaarde verbonden, terwijl de prestaties van de NS ondermaats zijn. “De overheid mag voor de NS niet een soort veredelde flappentap zijn”, aldus Voor Beter OV-voorzitter Rikus Spithorst. Een door de staat aan te wijzen Coronagezant zou kunnen toezien op het herstel van de kwaliteit die de NS de reiziger biedt.

De NS brengt onvoldoende terecht van het overeind houden van het spoorvervoer. Treinen zijn herhaaldelijk te kort (en daardoor te druk), ruim 70 dubbeldekstreinstellen van het type DDZ staan wegens onderhoudsproblemen aan de wielen al maanden werkeloos op het zijspoor, de sprinters van het type SGM zijn uit dienst genomen. Vanuit het hele land regent het klachten over te drukke treinen, Het gaat hier om klachten die door de NS worden gebagatelliseerd. De NS suggereert dat doorgaans slechts alle zitplaatsen bezet zijn, terwijl de facto treinen uitpuilen met opeengepakte reizigerskluwens. Reizigers die een te drukke trein voorbij laten gaan in de hoop dat de volgende trein rustiger zal zijn, zijn uitgesloten van de geldterugbijvertragingregeling. Het is niet voor niets, dat ook het Outbreak Management Team (OMT) alarm heeft geslagen over te grote drukte in de treinen.

Naast de slechte kwaliteit van de treindienst is er nog een andere reden om de NS niet zomaar extra geld toe te stoppen. De NS schermt met een verlies over 2020 van 2,6 miljard euro. Dat bedrag is overdreven. Het grootste deel van dat bedrag is geen werkelijk exploitatieverlies, maar een afboeking ten bedrage van 1,6 miljard euro wegens vermeende waardevermindering van de vervoerconcessie (de vergunning om op het hoofdrailnet nagenoeg exclusief reizigerstreinen te mogen exploiteren). Die concessie zou minder waard zijn geworden omdat wordt verwacht dat in de toekomst minder passagiers per spoor zullen reizen dan oorspronkelijk was ingeschat. Dat betreft dus geen echt verlies, maar slechts een puur boekhoudkundige exercitie, die alleen van toepassing zou moeten zijn op een beursgenoteerd bedrijf omdat dan de koerswaarde wordt beïnvloed. Bij een niet-beursgenoteerde onderneming als de NS is dat echter niet aan de orde. Exploitatieverliezen voor de komende jaren dienen dan te worden vastgelegd, en niet alvast nu. Het gevaar van dubbeltelling ligt anders op de loer.

Verder heeft de overheid bij de KLM een loonoffer van het personeel als voorwaarde voor het krijgen van overheidssteun gesteld. Dat staat in schril contrast met de loonsverhoging van 4% die de NS zeer recentelijk met zijn personeel is overeengekomen, en waarvan de rekening dus linksom of rechtsom bij de overheid en de reiziger wordt neergelegd. De Maatschappij Voor Beter OV erkent wel dat de NS efficiencyverbetering doorvoert, zoals het inkrimpen van het personeelsbestand.

De voorwaarden in de vervoerconcessie over tariefbescherming, treinfrequenties, zitplaatsaanbod enzovoort dienen onverkort van kracht te blijven. Dat neemt niet weg dat de NS wel de extra spitstreinen mag schrappen, zolang het reizigersaanbod dat mogelijk maakt. Maar het op peil houden van de standaardbediening is de keerzijde van het feit dat de NS vele jaren heeft kunnen profiteren van de zeer sobere minimumeisen die in de concessie zijn opgenomen. Het is overigens niet minister van Financiën Hoekstra die beslist “dat er maar wat minder treinen moeten gaan rijden”, het is de staatssecretaris van IenW die toeziet op naleving door de NS van de concessie-afspraken. De Nederlandse bevolking heeft recht op behoorlijk Openbaar Vervoer, ook tijdens en na de coronapandemie die ons allen hard heeft geraakt.

Kortom, nieuwe coronasteun zou slechts aan de NS mogen worden uitgekeerd wanneer de spoorvervoerder serieus werk maakt van het weer op een voldoende niveau brengen van de kwaliteit die de reiziger wordt geboden. Een door de staat aan te wijzen functionaris zou daar als Coronagezant dan op moeten toezien. Eventueel nog resterende verliezen zouden voor rekening moeten komen van het ministerie van Financiën, dat namens de staat fungeert als aandeelhouder van de NS.