Een levenslange gevangenisstraf: eigen schuld of onmenselijk?

Anakha

Nu deze week opnieuw twee mannen tot een levenslange gevangenisstraf zijn veroordeeld, laait de discussie over deze hoge strafmaat weer op. Zo noemen critici de levenslange celstraf 'inhumaan'.

De rechtbank oordeelde eerder dat Omar Lkhorf en Hicham M. zich 'buiten de maatschappij hebben geplaatst' door twee moorden te plegen en drie pogingen daartoe te doen. Daarom zou het een gepaste straf zijn om hen een levenslange celstraf op te leggen.

'Nul uitzicht'
"Nederland is een van de weinige landen ter wereld waar levenslang daadwerkelijk levenslang is", legt criminoloog aan de VU, Jasper van der Kemp, uit. "Je kan je afvragen of het voor sommigen, vooral voor jongeren, niet te zwaar is. Je biedt mensen echt nul uitzicht."

Strafrechtadvocaat Zahra Boufadiss valt hem bij: "Als je geen enkel perspectief hebt om ooit nog buiten te komen, dan ben je een soort menselijk afval."

Maar roepen mensen die zo'n straf krijgen opgelegd, dat ook niet over zichzelf af? "Ik begrijp dat dat het gevoel is in de samenleving, maar ik mag hopen dat wetgeving en rechtspraak daar los van staan", werpt Boufadiss tegen.

Gratie
Twee jaar geleden kreeg Nederland een tik op de vingers van een hoge Europese rechter. De levenslange straf - zoals deze er op dat moment uitzag - zou te uitzichtloos zijn. Daarom werd er een nieuwe maatregel ingevoerd. Sindsdien komt een gedetineerde na 25 jaar in aanmerking voor een herbeoordeling en kan er gratie worden verleend.

Maar ook daarover is Van der Kemp kritisch. "Gratieverzoeken worden nauwelijks tot niet ingewilligd, dus de kans daarop is uitermate klein. Het is ook heel ingewikkeld: eerst stop je iemand 25 jaar in de gevangenis en dan vraag je of iemand genoeg veranderd is, terwijl er niet is gewerkt aan persoonlijke verbetering. Het is eigenlijk een maatregel voor de bühne."

Zwaarder straffen
Tegenwoordig wordt er in Nederland bovendien veel vaker levenslang opgelegd dan tien jaar geleden. Voor Van der Kemp is dit niet te rijmen met onderzoeken waaruit blijkt dat dat niet per se criminaliteit tegengaat. "We weten dat hoger straffen niet per se werkt", zegt hij. "Er gaat wel een afschrikwekkend effect vanuit, maar vooral de pakkans is van invloed op of mensen wel of geen criminele dingen doen."

In Europese landen om Nederland heen, is het volgens Boufadiss vaak humaner geregeld dan hier. "Mensen daar hebben een eerdere kans op resocialisatie. Ook is het vaak een onafhankelijke rechter die dat beslist. In Nederland is het vaak een politieke beslissing, gemaakt door een minister of staatssecretaris. Het lijkt mij beter dat iemand daarover beslist, die geen politieke agenda heeft", zegt ze.

Willem Holleeder
Aankomende donderdag krijgt opnieuw een gedetineerde te horen of hij levenslang de gevangenis in moet. Dan doet de rechter uitspraak in de zaak tegen Willem Holleeder.