[Column] Uit het geschiedenisboek

Iedere week geven onze columnisten Bjoro en Da_Sandman om en om hun kijk op de voetbalwereld. Deze week is het woord weer aan Da_Sandman die, in het achtste deel van een serie columns, antwoord geeft op de vraag van Bjoro: kan AZ de definitieve aansluiting vinden bij de Top-3?

Uit: “De tweede 50 jaar betaald voetbal”, augustus 2054.

“Halverwege het eerste decennium van 2000 deed wederom een club een aanval op de traditionele Top-3 van Nederland. Na ‘challenger’ FC Utrecht en de luchtkastelen van Karel Aalbers’ Vitesse, ging dit keer AZ uit Alkmaar de strijd aan met Ajax, Feyenoord en PSV. En dat met meer succes dan zijn voorgangers.

In het seizoen 2003/2004 werden de eerste contouren van het tweede gouden AZ zichtbaar. De eerste succesvolle generatie uit Alkmaar kende zijn glorieperiode eind jaren ’70 en begin jaren ’80 van de vorige eeuw. Die ploeg, met legendarische namen als Kees Kist, Hugo Hovenkamp en Kirsten Nygaard, werd in het seizoen 1980/1981 kampioen van Nederland, won de KNVB beker en speelde de finale om de toenmalige UEFA-Cup. In 2004 eindigde AZ op een vijfde plaats, waarmee de club zich voor het eerst sinds 1982 weer kwalificeerde voor Europees voetbal. Grote man achter het succes van de Alkmaarders was trainer Co Adriaanse. In het seizoen 2004/2005 verbaasde de oud-bondscoach met zijn ploeg Nederland, én Europa. In de vaderlandse competitie, waar nog in de wintermaanden werd gevoetbald, ging AZ als zogenoemde ‘Herbstmeister’ de winterstop in en bleven ze lang in de race om het kampioenschap. In Europa reikte AZ tot ieders verbazing tot de halve finale van de UEFA-Cup, na wedstrijden tegen Shaktar Donetsk, Alleminia Aachen en Villarreal. In de halve eindstrijd strandde de club echter in de blessuretijd van de verlenging tegen Sporting Lissabon. Ook het kampioenschap ging uiteindelijk aan de neus van de Alkmaarders voorbij. PSV trok uiteindelijk aan het langste eind, AZ werd na een inhaalrace van Ajax nog derde. In de strijd om de Nederlandse beker ligt Feyenoord dwars.

Ondanks prachtig voetbal eindigt AZ het seizoen zonder prijs. Co Adriaanse stapt na het seizoen 2004/2005 op als trainer. Zijn opvolger is toptrainer Louis van Gaal, de man die Ajax halverwege de jaren ’90 van de vorige eeuw naar grote hoogten duwt en als eerste Nederlandse ploeg de Champions League laat winnen. Voorzitter Dirk Scheringa van AZ heeft als grote droom leidsman te zijn van de tweede Nederlandse club die deze prestatie behaalt en ziet in Louis van Gaal de juiste trainer daarvoor. In het eerste jaar onder Van Gaal strijd AZ wederom lang mee om de titel, maar moet weer zijn meerdere erkennen in PSV. In de UEFA-Cup wordt AZ in de achtste finale uitgeschakeld en verliest het in de halve finale van de nationale beker van inmiddels angstgegner PSV. Aan het einde van het seizoen verlaten veel bepalende spelers van AZ, onder andere Kenneth Perez, Denny Landzaat en Joris Mathijsen, en lijkt de club na een prachtige generatie voetballers die met prachtig voetbal Nederland en Europa verbaasde met lege handen achter te blijven. Louis van Gaal blijft echter aan als trainer. Hij voelt dat er iets mogelijk is in Alkmaar.

AZ heeft inmiddels de karakteristieke Alkmaarderhout vervangen voor het DSB Stadion, een modern stadion dat plaats biedt aan 17.000 toeschouwers. Zij zijn in het debuutjaar van het stadion getuige van het tweede grote succes van AZ in de geschiedenis. Aan de hand van Van Gaal en Haris Medunjanin wordt de ploeg met overmacht kampioen van Nederland en wint de dubbel door ook de KNVB beker te winnen. Shota Arveladze wordt topscorer van Nederland met 39 doelpunten, slechts vier minder dan het nog steeds bestaande record van Coen Dillen. Ook in Europa gaat het AZ weer voor de wind. Door het winnen van het ingevoerde experiment ‘play-offs’ (de nummers twee tot en met vijf van de ranglijst streden om een plek in de voorronde van de Champions League, ingevoerd in 2006 en twee jaar later weer verdwenen) mag AZ voor het eerst uitkomen in de lucratieve Champions League. Het team van Van Gaal overleeft de voorronde, groepsfase en achtste finale waarna het pas in de kwartfinale zijn meerdere moet erkennen in de latere winnaar Internazionale. Het is een kleine teleurstelling, niet meer dan dat. De ploeg heeft de 25 jaar durende hegemonie van de traditionele Top-3 weer doorbroken. Maar net als bij de glorieperiode uit de vorige eeuw, kan AZ het succes ook dit keer niet vasthouden.

Louis van Gaal heeft de klus geklaard en keert na het seizoen 2006/2007 terug naar Ajax. Sterspeler Haris Medunjanin vertrekt naar AC Milan en AZ slaagt er niet in waardige vervangers te vinden. Net als bijna 25 jaar eerder blijft ook het publiek weg. En net als toen besluit de voorzitter niet veel geld meer in de club te willen pompen. AZ glijdt na twee derde plaatsen af naar de middenmoot en degradeert in 2014 bijna. Inmiddels speelt AZ nog steeds in de Eredivisie en is het een structurele subtopper geworden. Na de prestatie van de Alkmaarders herstelden Ajax, Feyenoord en PSV de orde in de Nederlandse competitie weer. De twee glorieperiodes van AZ hebben duidelijk gemaakt dat incidenteel succes voor een club buiten de Top-3 mogelijk is, maar Nederland zal nooit een structurele Top-4 hebben.”

Bjoro, we hebben dan wel geen Nederlandse clubs meer in de Champions League, maar hoe zal het de Nederlanders vergaan die nog in het toernooi zitten?