Waarom wil Trump Groenland bij de VS inlijven en gaat het lukken?

Jippie

Donald Trump heeft opnieuw aangegeven dat hij Groenland bij de Verenigde Staten wil inlijven en sluit niet uit dat hij militaire of economische macht gebruikt om Denemarken zover te krijgen dat het het mineraalrijke en strategisch belangrijke eiland overdraagt.

"Groenland is een ongelooflijke plek en de mensen zullen er enorm van profiteren als, en wanneer, het deel wordt van onze natie," zei Trump maandag in een Truth Social post. "Dit is een deal die moet gebeuren," zei Trump dinsdag toen zijn zoon Donald Trump Jr. een privébezoek bracht aan Groenland.

Trump toonde voor het eerst interesse in 2019 voor het kopen van het grotendeels met ijs bedekte eiland met slechts 57.000 inwoners van Denemarken, maar werd toen afgewezen.

Waarom heeft Trump zijn zinnen gezet op Groenland?
Groenland, dat deel uitmaakt van de NAVO door het lidmaatschap van Denemarken, is van strategisch belang voor het Amerikaanse leger en voor het waarschuwingssysteem voor ballistische raketten, omdat de kortste route van Europa naar Noord-Amerika via het Arctische eiland loopt. 

Het Amerikaanse leger is permanent aanwezig op de luchtmachtbasis Pituffik in het noordwesten van Groenland en heeft interesse voor het uitbreiden van hun militaire aanwezigheid. Waaronder het plaatsen van radars om de wateren tussen het eiland, IJsland en Groot-Brittannië te bewaken, die een toegangspoort vormen voor Russische marineschepen en nucleaire onderzeeërs. Groenland maakt geografisch gezien deel uit van het Noord-Amerikaanse continent en het is voor de Verenigde Staten van vitaal belang om te voorkomen dat andere grootmachten voet aan wal zetten op het eiland, volgens Ulrik Pram Gad, senior onderzoeker en deskundige op het gebied van Groenland aan het Deense Instituut voor Internationale Studies.

Het eiland, waarvan de hoofdstad Nuuk qua afstand dichter bij New York ligt dan bij de Deense hoofdstad Kopenhagen, is rijk aan mineralen, olie en aardgas, maar daar wordt niet veel mee gedaan. Uit een onderzoek uit 2023 bleek dat 25 van de 34 mineralen die door de Europese Commissie als "kritieke grondstoffen" worden beschouwd, in Groenland aanwezig zijn. Hieronder bevinden zich aanzienlijke hoeveelheden materialen die worden gebruikt in batterijen, zoals grafiet en lithium, en ook andere zeldzame aardelementen die worden gebruikt in elektrische voertuigen en windturbines. Groenland heeft de winning van olie en aardgas om milieuredenen verboden en de ontwikkeling van de mijnbouwsector is verstrikt geraakt in bureaucratische rompslomp en door het verzet van de inheemse bevolking. Hierdoor is de Groenlandse economie afhankelijk gebleven van de visserij, die goed is voor meer dan 95% van de totale export, en van jaarlijkse subsidies van Denemarken, die ruwweg de helft van de overheidsbegroting dekken. In totaal geeft Denemarken elk jaar iets minder dan 1 miljard dollar uit aan Groenland.

Wie bezit Groenland en kan Trump het daadwerkelijk overnemen?
Groenland maakt al meer dan 600 jaar deel uit van Denemarken, maar regelt nu de meeste van zijn eigen binnenlandse aangelegenheden als een semi-soeverein gebied onder de vlag van het Deense koninkrijk. Het werd in 1953 officieel van Denemarken en valt onder de Deense grondwet, wat betekent dat elke verandering in zijn wettelijke status een grondwetswijziging vereist. In 2009 kreeg het eiland een ruime mate van autonomie, waaronder het recht om zich via een referendum onafhankelijk te verklaren van Denemarken.

De Groenlandse premier Mute Egede, die zelf onafhankelijkheid na streeft, heeft herhaaldelijk gezegd dat het eiland niet te koop is en dat het aan de inwoners zelf is om over hun toekomst te beslissen. Egede heeft vandaag in Kopenhagen besprekingen met koning Frederik die waarschijnlijk in het teken zullen staan van de laatste opmerkingen van Trump.

In 2019 verwierpen zowel Groenland als Denemarken het aanbod van Trump om het eiland te kopen. Toen Groenland nog een kolonie was, probeerde de VS onder toenmalig president Harry Truman het eiland te kopen als strategisch bezit tijdens de Koude Oorlog voor 100 miljoen dollar in goud, maar Kopenhagen weigerde te verkopen.

Wat gebeurt er als Groenland kiest voor onafhankelijkheid?
Als Groenland onafhankelijk wordt, kan het ervoor kiezen om zich aan te sluiten bij de Verenigde Staten. Hoewel de meerderheid van de Groenlanders onafhankelijkheid wil, zien maar weinigen volledige onafhankelijkheid als haalbaar gezien hun economische afhankelijkheid van Denemarken, dat deel uitmaakt van de welvarende Europese Unie.

Een optie zou kunnen zijn om een zogenaamde "vrije associatie"-overeenkomst te sluiten met de Verenigde Staten, vergelijkbaar met de status van de eilandstaten in de Stille Oceaan, de Marshalleilanden, Micronesië en Palau. "Groenland heeft het erover om onafhankelijk te worden van Denemarken, maar geen enkele Groenlander wil zomaar overstappen naar een nieuwe koloniale baas," zegt Ulrik Pram Gad, een senior onderzoeker en deskundige op het gebied van Groenland. Hij acht het onwaarschijnlijk dat Groenland voor onafhankelijkheid zal stemmen zonder het welzijn van de bevolking te garanderen.

Wat wil Groenland zelf?
Een meerderheid van de Groenlandse inwoners zijn voor onafhankelijkheid, maar is verdeeld over de timing en de mogelijke gevolgen voor de levensstandaard. Groenlandse politici hebben sinds 2019 herhaaldelijk gezegd dat ze geïnteresseerd zijn in versterking van de samenwerking en handel met de Verenigde Staten. Aaja Chemnitz, een Groenlands lid van het Deense parlement, zei echter dat het idee van een Amerikaanse overname resoluut van de hand moet worden gewezen. "Ik wil geen pion zijn in de geile dromen van Trump om zijn rijk uit te breiden met ons land," schreef ze.

Wat zegt denemarken?
De hernieuwde belangstelling van Trump komt op een moment waarop er spanningen zijn ontstaan tussen Groenland en Denemarken, dit na onthullingen over historisch wangedrag door de voormalige koloniale overheerser.

Trumps aanbod uit 2019 om het eiland te kopen werd resoluut afgewezen door Denemarken, een nauwe NAVO-bondgenoot van de Verenigde Staten, en als "absurd" bestempeld door de Deense premier Mette Frederiksen. Toen Frederiksen dinsdag werd gevraagd naar de hernieuwde belangstelling van Trump, zei ze: "We moeten heel nauw samenwerken met de Amerikanen, aan de andere kant wil ik iedereen aanmoedigen om te respecteren dat de Groenlanders een volk zijn, het is hun land, en alleen Groenland kan de toekomst van Groenland bepalen en definiëren."