De Tsjetsjeense gemeenschap in België en haar connectie met ISIS

Jippie

De Belgische politie arresteerde deze week zeven vermeende ISIS-aanhangers – bijna allemaal Tsjetsjenen – die werden beschuldigd van het plannen van een terroristische aanslag in het land. De arrestaties brachten de Tsjetsjeense gemeenschap in België en haar banden met extremistische groeperingen opnieuw onder de aandacht.

De Tsjetsjenen worden in de Belgische pers regelmatig in een negatief daglicht gesteld vanwege vermeende banden met bendegeweld. Toch is er tot nu toe geen door ISIS geclaimde aanval georganiseerd door Tsjetsjenen in België. Geen van de daders van de grootste ISIS-aanval op Belgische bodem, waarbij in 2016 32 mensen om het leven kwamen, had Tsjetsjeense banden.

De meest opvallende door ISIS geclaimde aanval waarbij een Tsjetsjeense vluchteling in Europa betrokken was, was de onthoofding in 2020 van de Franse onderwijzeres Samuel Paty door de 18-jarige Abdoullakh Anzorov.

Wat is de betekenis van deze arrestaties?
Tussen de 10.000 en 17.000 Tsjetsjenen wonen in België, een land met ongeveer 12 miljoen inwoners. “De overgrote meerderheid van de gemeenschap is moslim. Binnen die populatie heb je een aantal individuen die heel radicaal zijn geworden”, zegt Thomas Renard, directeur van het International Centre for Counter-Terrorism in Den Haag.

De meest recente arrestatie van een Tsjetsjeens-Belgische terrorist was Lors Doukaev, die in 2011 in Denemarken tot 12 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld voor een mislukte aanslag op een krant. Denemarken droeg hem in 2013 over aan België voor de rest van zijn gevangenisstraf. België probeerde hem zijn staatsburgerschap te ontnemen, maar dat mislukte nadat bleek dat hij statenloos zou worden omdat Moskou weigerde hem het Russische staatsburgerschap te verlenen, aldus het Belgische dagblad Le Soir.

Doukaevs zaak toont aan dat de aanwezigheid van islamistische extremistische Tsjetsjenen in België dateert van vóór de oprichting van ISIS in Syrië en Irak in 2014, zei Renard. Toch vertegenwoordigen Tsjetsjenen een relatief klein deel van de terrorismeveroordelingen tussen 1990 en 2019.

Uit de cijfers van Renard blijkt dat in die periode ongeveer 25 Tsjetsjenen door Belgische rechtbanken zijn veroordeeld voor terrorisme op een totaal van 557 veroordelingen. "Dat is een kleiner aantal dan mensen uit Noord-Afrika of Europa," zei hij. De meeste van die arrestaties gebeurden na 2014 en betroffen Tsjetsjenen met banden met ISIS.

De autoriteiten vonden dat Tsjetsjeense gemeenschappen in België moeilijk integreren in de samenleving, zei Renard. "Zelfs toen ze afreisden naar Syrië en Irak, sloten Tsjetsjenen zich aan bij alle Tsjetsjeense bataljons",  "Ze hadden zich kunnen aansluiten bij andere Russisch sprekende buitenlandse strijders, maar het lijkt erop dat ze dat niet hebben gedaan", zei Renard.

Wat zijn de banden tussen Tsjetsjenen en ISIS?
Russische paspoorthouders, voornamelijk uit Tsjetsjenië, waren de op een na grootste etnische groep die België verliet of probeerde te verlaten om zich bij ISIS in Syrië en Irak aan te sluiten op ongeveer 700 mensen, volgens een studie uit 2018, gepubliceerd door de ICCT.

De auteurs van het rapport telden de dubbele nationaliteit als Belg. Zij vertegenwoordigden 76,6 procent van de vertrekken naar ISIS. In Syrië zijn enkele door Tsjetsjenen geleide rebellenbataljons later versplinterd tussen ISIS en andere extremistische groepen, zei Thomas Pierret, senior onderzoeker bij het Franse Nationale Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek.

"Veel militaire leiders waren Tsjetsjenen", zei Pierret tegen The National . De meesten van hen kwamen uit de Kaukasus, niet uit West-Europa. Een van de meest prominente figuren in de groep was Abu Omar Al Shishani, een in Georgië geboren strijder van Tsjetsjeense afkomst die zich onderscheidde door zijn lange rode baard.

Sommige Tsjetsjeense groepen opereren nog steeds onafhankelijk in de door rebellen bezette regio Idlib in het noordoosten van Syrië, aldus Pierret. Anderen zijn doorgegaan met de strijd tegen Rusland in Oekraïne, zoals Abdul Hakim Al Shishani, die vroeger een rebellengroep in Syrië leidde.

De Belgische autoriteiten hebben niet aangegeven of de donderdag gearresteerde mannen in Syrië zijn geweest, maar binnen de diaspora in Europa bestaat radicalisme die zich nooit bij ISIS in het buitenland hebben aangesloten.

De moordenaar van de heer Paty had voor de moord contact gehad met Russisch sprekende strijders in Syrië, maar was er zelf niet geweest.

Waarom speelden Tsjetsjenen een belangrijke rol binnen ISIS?
Het feit dat Tsjetsjenen de op een na grootste groep in België waren die zich bij ISIS in Syrië en Irak hebben aangesloten, is "verrassend", gezien de kleine gemeenschap, aldus het ICCT-rapport.

Het rapport suggereerde dat er mogelijk een verband bestaat tussen het feit dat Tsjetsjenen gewelddadige conflicten hebben meegemaakt en de hoge mate van strijdbaarheid binnen de diaspora.

Pierret zei dat er een duidelijk verband bestaat tussen Russische oorlogsmisdaden in Tsjetsjenië tijdens de twee Tsjetsjeense oorlogen in de jaren 1990 en 2000 en de opkomst van extremistische netwerken binnen de gemeenschap. "De bevolking is op gruwelijke wijze mishandeld door Rusland", zei hij.

De oorlog begon als een nationalistische opstand in de jaren negentig, maar radicaliseerde door de dood van gematigde leiders en de komst van strijders die in Afghanistan tegen Rusland hadden gevochten. "De Tsjetsjeense zaak bracht veel mensen op de been omdat het een zwart-witscenario was: christelijk-orthodox Rusland onderdrukt de moslimgemeenschap", aldus Pierret.