Op weg naar erkenning, herstel en perspectief voor Groningen

Jippie

Minister-president Mark Rutte en staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) presenteerden vandaag in Garmerwolde een uitgebreid pakket aan maatregelen om de schadeafhandeling en de versterkingsoperatie in Groningen milder, makkelijker en menselijker te maken. Daarnaast investeert het kabinet 30 jaar lang € 250 miljoen per jaar voor de verduurzaming, leefbaarheid en het economisch perspectief van Groningen en Noord-Drenthe.

Er komt daarnaast zo lang als nodig is voldoende geld om ervoor te zorgen dat alle schade wordt vergoed en dat iedereen een veilig huis heeft. Verder wil het kabinet Groningen en de komende generatie meer perspectief bieden.

Staatssecretaris Vijlbrief: “Kinderen en jongeren hebben niet de jeugd gekregen die zij verdienen. Omdat de overheid hun ouders niet heeft geholpen. Daarmee zijn meerdere generaties in het aardbevingsgebied ernstig tekort gedaan en hebben zij het vertrouwen in de overheid verloren. Wij kunnen hen geen tien jaar van hun leven teruggeven. Maar we kunnen wel deze laatste kans benutten om het beter te doen.”

50 maatregelen
Het kabinet neemt de aanbevelingen van de parlementaire enquêtecommissie over, en heeft deze uitgewerkt in 50 concrete maatregelen. Het kabinet legt wettelijk vast dat het jaarlijks verantwoording aflegt over de voortgang. Dit gebeurt in een Staat van Groningen. Ook komt er ieder half jaar een gesprek in Groningen over de voortgang en benodigde acties.

Betere schadeafhandeling
De maatregelen gaan over verschillende onderdelen, zoals de afhandeling van schade. Enkele van deze maatregelen om de schadeafhandeling milder, makkelijker en menselijker te maken zijn:

Het gebied waar bewoners niet hoeven aan te tonen dat aardbevingsschade door gaswinning komt, wordt vergroot. Ook wordt wettelijk vastgelegd dat dit gebied wel groter, en niet kleiner gemaakt kan worden.
Onderzoeken naar de schadeoorzaak bij schades lager dan € 40.000 stoppen.
Het IMG, de organisatie die schade afhandelt, krijgt geld om knelpunten op te lossen. Bijvoorbeeld aan de randen van het gebied waar het ene huis wel schade vergoed krijgt, en de buren niet.

Versterken van hele straten, buurten of dorpen
Voor de versterking van woningen worden ook maatregelen genomen. Enkele voorbeelden om ook het versterken milder, makkelijker en menselijker te maken:

  • Straten, buurten of dorpen worden zoveel mogelijk in één keer aangepakt.
  • We pakken de ontstane verschillen aan.
  • De bewonersbegeleiders van de NCG krijgen per casus € 50.000 mandaat om bewoners te helpen en beslissingen te nemen.
  • Vergoeding voor eigen tijd van bewoners in versterking

Verduurzamen
Het kabinet neemt maatregelen om Groningen met voorrang te verduurzamen om zo de energiearmoede in het aardbevingsgebied aan te pakken. Woningen die nog versterkt moeten worden, worden waar dat kan tegelijkertijd gereedgemaakt om op een later moment aardgasvrij te worden. Voor andere woningen in het gebied komt extra geld bovenop al bestaande landelijke regelingen.

Bouwen aan welzijn en sociaal herstel
De negatieve gevolgen van de gaswinning gaan verder dan schade aan gebouwen en individuele mensen. Ze raken een hele regio. De overheid heeft de mensen in het gaswinningsgebied als individu én als collectief tekort gedaan. Het kabinet wil zich langjarig committeren om te herstellen wat in zestig jaar is geschaad. Zo gaan we proberen om in een generatie (30 jaar) bijvoorbeeld de werkgelegenheid en de schooluitval naar het landelijk gemiddelde te brengen. Ook komt er meer aandacht voor psychosociaal herstel. Zo krijgen alle aardbevingsgemeenten aardbevingscoaches om mensen met problemen te ondersteunen.

Bouwen aan economisch perspectief
Daarnaast investeert het kabinet in economisch perspectief voor de langere termijn. Dat gaat dan om duurzame energie, gezondheid, ondersteuning van het mkb en het ontwikkelen van Groningen tot landbouwregio van de 21e eeuw. Een ander plan is om fors in te zetten op waterstof en ook wil het kabinet dat ten minste 33% van de nog aan te leggen capaciteit voor Wind op Zee zal aanlanden in de provincie Groningen. Wat betreft gezondheid ligt de focus onder meer op het aantrekken van medisch specialistische opleidingen, het ontwikkelen van nieuwe opleidingen en trainingen, het oprichten van gezondheidshuizen waarin preventieve en curatieve zorg samenkomen, en verbetering van e-health-toepassingen. Ook moet Groningen zich via hoogwaardige, voedingsrijke (eiwit)gewassen tot landbouwregio van de 21e eeuw ontwikkelen. Duurzame productie van gezonde voeding zal hierin een belangrijke rol spelen.

Investeren in hele generatie
De totale kosten van de bestaande en nieuwe maatregelen voor de Rijksoverheid zijn ruim € 22 miljard. De uitgaven zijn bedoeld voor een hele generatie en zijn daarom verdeeld over 30 jaar. Het kabinet gaat er vanuit dat de ruim € 22 miljard voldoende is om de plannen te realiseren.

Stoppen gaswinning
In oktober dit jaar, uiterlijk volgend jaar stopt de gaswinning in Groningen. Dat is niet alleen nodig voor de veiligheid, maar ook noodzakelijk voor het psychosociaal herstel van bewoners in het aardbevingsgebied.

Toespraak minister-president Rutte bij de presentatie van de kabinetsreactie op het rapport 'Groningers boven gas';

'Dames en heren, welkom.

Op 24 februari verscheen het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Aardgaswinning Groningen, Groningers boven gas. Die presentatie kwam snoeihard binnen. En dat gevoel is niet minder geworden nu we als kabinet het rapport goed hebben kunnen lezen en tot ons laten doordringen. Integendeel.

Alleen al de persoonlijke getuigenissen waar het rapport vol mee staat, snijden je door de ziel. Zoals Susan Top, jarenlang betrokken bij het Groninger Gasberaad. Zij zei:

‘Ik heb heel veel […] mensen jaren geleden leren kennen als heel stabiele, nuchtere en redelijke mensen. In de loop van de jaren zag ik ze gewoon verbitterd raken, boos worden, verdrietig, geëmotioneerd. Het werden gewoon andere mensen.’

Dat zijn rauwe woorden, het zijn harde woorden, het zijn ook rake woorden. Het rapport staat er vol mee. Het zijn ook de woorden en verhalen die ik zelf hoor, elke keer als ik hier ben. Dus heeft de enquêtecommissie gelijk als zij zegt dat de inwoners van het aardbevingsgebied in Groningen en Noord-Drenthe decennialang in de steek zijn gelaten, dat zij te weinig zijn gehoord en dat hun belangen ondergeschikt zijn gemaakt aan een financieel belang van Nederland.

Dat is de strekking van het enquêterapport en die onderschrijven we vandaag zonder reserve in de kabinetsreactie. De machine van de gaswinning denderde maar door en daardoor zijn niet alleen huizen, maar ook levens van mensen beschadigd. Daarvoor bied ik vandaag namens het kabinet excuses aan – hier in Groningen. Waar anders?

Het enquêterapport is indringend en de aanbevelingen laten aan duidelijkheid niets te wensen over. Er is inderdaad sprake van een ereschuld. Daar kunnen en willen we niet omheen. En die schuld moet worden ingelost. Het moet anders en het moet beter. En met alleen de mededeling dat we de conclusies en aanbevelingen van het rapport omarmen – wat overigens wel zo is – is niemand hier geholpen. Wat nodig is, zijn concrete acties en verbeteringen in de huidige manier van werken.

Daarover hebben we de afgelopen weken intensief gesproken – met elkaar, maar vooral ook met de mensen die het betreft. Dus met de mensen hier – met de inwoners en de bestuurders in het gebied zelf. Hans Vijlbrief voorop, maar ook andere leden van het kabinet, waaronder ikzelf – we hebben dat gesprek gezocht en gevoerd en dat stopt niet vandaag. Ik hoop heel erg dat dat hier in het aardbevingsgebied ook zo wordt ervaren. Omdat we als kabinet heel goed beseffen dat dit de laatste kans is het goed te doen voor de inwoners van het gaswinningsgebied. Het komt er op nu aan.

We staan hier met de pet in hand. We kunnen al het leed uit het verleden niet weg nemen. We kunnen niet terugdraaien wat sinds het begin van de aardgaswinning mis is gegaan. Maar we zijn wel vastbesloten het anders te gaan doen. In nauw overleg met de mensen hier. En dat betekent een commitment van jaren, een aanpak voor een hele generatie. Wat in zestig jaar is misgegaan, is niet met een pennenstreek opgelost. En ook niet met een papieren kabinetsreactie.

En nu hoor ik de Groningers binnen en buiten deze zaal bijna hardop denken: ‘Daar gaan we weer.’ ‘Nog meer mooie woorden, nog meer goede bedoelingen.’ Ik snap die scepsis. Ik snap het wantrouwen. En ik realiseer me, wij als kabinet realiseren ons: we moeten het niet alleen zeggen, maar laten zien. En dat is precies waar het vandaag over moet gaan. Over het hoe, over het wat en over het geld.

Het gaat voor alles over schadeherstel en versterking – dat moet veel sneller, veel minder juridisch en veel minder bureaucratisch. Elke keer als hier ben, is dat ook het eerste dat ik hoor: ‘Regel dat!’ Het gaat over investeren in mentale gezondheid van mensen, in publieke voorzieningen en in de sociale kracht van stad en ommeland. En het gaat over een sterkere en duurzame economie en werkgelegenheid. Kort gezegd gaat het dus over toekomstperspectief voor de mensen die hier wonen. Het perspectief dat er zo lang voor zoveel inwoners niet of onvoldoende is geweest.

Dat is de ereschuld die we moeten inlossen. Groningers boven gas! En daarmee geef ik het woord aan Hans Vijlbrief die de hooflijnen van de kabinetsreactie zal schetsen.'