Wetsvoorstel maakt verbod mogelijk op partijen die democratie ondermijnen

Politieke partijen die onze democratie ondermijnen of willen afschaffen, moeten om die reden verboden kunnen worden door de rechter. En partijen moeten openheid geven over hun financiën, interne organisatie en hoe ze adverteren. Deze voornemens staan in een wetsvoorstel van minister Hanke Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) dat vandaag in consultatie gaat. Ook kunnen politieke partijen in gemeentes, waterschappen en provincies drie jaar lang aanspraak maken op subsidies van in totaal ruim 25 miljoen euro.

De beoogde Wet op de politieke partijen (Wpp) bundelt de bestaande regels voor politieke partijen en breidt ze uit. De wet volgt op de eindrapporten van de Evaluatie- en Adviescommissie Wet financiering politieke partijen (commissie-Veling) en de Staatscommissie parlementair stelsel (commissie-Remkes).

Mogelijkheid tot partijverbod
Hanke Bruins Slot: “In onze democratie heb je door te stemmen invloed op wat er in jouw gemeente, provincie of land gebeurt. Je stemt op de partij die jouw belangen het best behartigt, en partijen zijn daarom van cruciaal belang. We moeten onze partijen en daarmee onze democratie beschermen. De partijen die met onze stem ook ons vertrouwen krijgen, mogen tegelijkertijd nooit onze democratie in gevaar brengen. Daarom bevat dit wetsvoorstel een mogelijkheid tot partijverbod, dat de rechter als laatste redmiddel kan opleggen als partijen de democratie kapot willen maken. Ook moeten politieke partijen openheid geven aan hun kiezers: bijvoorbeeld over hun financiën, over hoe ze hun lijsttrekker kiezen en over hoe ze adverteren.”

Momenteel kan de rechter een politieke partij alleen verbieden als een partij handelt in strijd met de openbare orde – een brede definitie die niet geldt voor politieke partijen specifiek, maar voor elke vereniging of stichting. In plaats daarvan maakt de Wpp het mogelijk dat een partij verboden kan worden wanneer de partij de democratische rechtsstaat wil ondermijnen of afschaffen. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn wanneer een partij de onafhankelijkheid van de rechtspraak ongedaan wil maken.

Partijen moeten daarnaast duidelijkheid geven over hoe ze kandidatenlijsten samenstellen, en hoe het partijbestuur wordt verkozen. Ook worden politieke partijen verplicht openheid te geven over advertenties die zij laten plaatsen of verspreiden. Zo moet duidelijk zijn wie betaald heeft, hoeveel, en of de advertentie gericht is op een bepaald publiek.

Steun voor politieke partijen op elk bestuurlijk niveau
Hanke Bruins Slot: “De afgelopen jaren hebben gemeenten, waterschappen en provincies er steeds meer taken bijgekregen. Ik wil met dit wetsvoorstel daarom ook voor het eerst politieke partijen die op dat niveau actief zijn subsidiëren. Zij kunnen daarmee beter hun controlerende taak uitvoeren. Tegelijkertijd vraagt dit wetsvoorstel ook hen om open te zijn richting hun kiezers, onder andere over wie geld aan hen doneert. Dat maakt de democratie weerbaarder.”

Met een subsidieregeling gaat er voor een periode van drie jaar ruim €25 miljoen naar politieke partijen in gemeente, waterschap en provincie, en naar afdelingen van partijen die daar actief zijn. Het is voor het eerst dat dit gebeurt. Dit maakt partijen minder afhankelijk van giften. Daaraan gekoppeld komen er in de Wpp ook voor deze politieke partijen regels: zo moeten ze open zijn over hun financiën, hun schulden en donaties die ze ontvangen. Zij moeten deze gegevens publiceren op hun eigen website. De subsidieregeling wordt na de periode van drie jaar geëvalueerd om te bepalen hoe de regeling precies een vervolg krijgt.

Reageren op het wetsvoorstel
Belanghebbenden kunnen op het wetsvoorstel Wet op de politieke partijen reageren via www.internetconsultatie.nl. De consultatie duurt van tot 22 december 2022 tot 22 maart 2023.