TV-tip: Het 'Achterhuis' van Rotterdam

In 1942 meldde een jonggetrouwd Joods gezin zich bij de Breepleinkerk in Rotterdam en vroeg om onderdak als schuilplaats voor de Duitsers. De koster en zijn vrouw gingen hiermee akkoord, waarna de koster achter het orgel een gat in de zolder zaagde, waardoor er een luik ontstond. In deze ruimte dook het gezin onder. Oorspronkelijk was de bedoeling voor zes weken, maar uiteindelijk zou het gezin er 34 maanden verblijven.

Naarmate de tijd vorderde, spoedde zich een ander gezin naar de dominee, woonachtig aan de Randweg, waar de kerk ook gevestigd is. Ook zij hadden een schuilplaats nodig en de dominee vroeg daartoe de koster of het gezin daar terecht kon. De koster vond dit goed, maar moest toen wel melden dat er al een ander gezin zat. De dominee had al die tijd van niets geweten. De koster zaagde aan de andere kant van de kerk nog een luik en het tweede gezin dook daar onder.

Deze ouders moesten hun kind echter onderbrengen in pleeggezinnen, omdat dit kind eventueel herrie kon veroorzaken. De pleegouders van dit kind kwamen op zondag altijd naar de kerk, samen met het kind. Omdat de echte ouders het kind graag wilden zien vroeg het kostergezin de pleegouders na de dienst op de koffie. Het kind werd de tuin ingestuurd om de kippen te voeden, terwijl de ouders stiekem door een raampje naar hun kind konden kijken en zagen dat het goed ging.

In het eerste gezin werd ondertussen een baby geboren, die opgevoed werd door de dochter van de koster, die daarvoor terug in huis kwam wonen. Deze vrouw had net zelf een kind gekregen en om die reden viel het niet op als er een kind huilde. Het 'illegale' kind mocht alleen in de tuin en de kerk komen. Het natuurlijke kind van de vrouw mocht wel buiten lopen. Opvallend is dat het kind ter wereld is gebracht door Leo Lashley, een oogarts van Surinaamse afkomst. 

Bij de start van de Tweede Wereldoorlog was Lashley voorzitter van de 'Rotterdamsche artsenvereniging'. In die rol protesteerde hij tegen de oprichting van de Nazistische Artsenkamer, een organisatie die door Seyss-Inquart in 1941 opgezet werd om meer controle uit te oefenen op de gezondheidszorg in Nederland.

Tijdens de oorlog ging Lashley in het verzet en hielp een aantal mensen onderduiken in Rotterdam; hij haalde ook voedsel voor onderduikers in de Hoeksche Waard.  Lashley verdiepte zich in in de avonduren in verloskunde omdat geen andere arts de vrouw wilde helpen. Na de Tweede Wereldoorlog bleef Lashley nog kort actief in Rotterdam en in het Surinaamse verenigingsleven, maar teleurgesteld door racisme en discriminatie verhuisde hij in 1948 naar Curaçao. Hij overleed in 1980.

Drie weken voor het eind van de bezetting vielen Duitsers de kerk binnen. Een ondervraagde had verteld dat er wapens in de kerk lagen. De soldaten gingen op zoek, maar vonden niets. Een onderduiker zat op dat moment een spelletje te spelen met de koster en kon niets anders dan wegduiken onder het bed van de koster. De soldaten waren echter zo gefixeerd op wapens dat ze de rest over het hoofd zagen. De onderduikers werden dan ook niet gevonden. Drie weken later werd de bevrijding gevierd en waren ook deze twee gezinnen vrij.

Omroep Max Vandaag zendt op woensdag 14 december om 20:33 een documentaire uit op NPO2 over Het 'Achterhuis' van Rotterdam.*

*Noot van de redactie: De website van de kerk spreekt zelf over De Orgelzolder. De benaming 'Het Achterhuis van Rotterdam' door omroep Max Vandaag is dan ook discutabel te noemen. 

De Breepleinkerk in Rotterdam  (Foto: FOK!/DJMO (Bewerking door ToT) )
De Breepleinkerk in Rotterdam (Foto: FOK!/DJMO (Bewerking door ToT) )