Het groeiende Nationalisme in China

Jippie

Officieel wil de Chinese regering zich openstellen voor de wereld. Maar in werkelijkheid verwijdert het zichzelf  steeds verder van de rest van de wereld. Een risicovol maar bedoeld neveneffect is het gestaag groeiende nationalisme.

De Chinese Academie voor Historisch Onderzoek (CAHR) veroorzaakte eind augustus een ware controverse. Het liet een bericht op sociale media circuleren dat ging over het buitenlands beleid van de Ming en Qing dynastieën. In die tijd hadden de Chinese keizers hun rijk eeuwenlang een politieke, economische en culturele afstand tot het buitenland opgelegd, waardoor China de eigenschap kreeg een "gesloten land" te zijn.

Een aantal lezers beseften onmiddellijk de parallel met het jaar 2022 - meer dan 100 jaar na het einde van de Qing-dynastie. Massale reisbeperkingen zonder vooruitzicht op verandering in de nabije toekomst hebben de Chinese bevolking meer dan tweeënhalf jaar door de coronapandemie in feite gevangen gehouden in haar eigen land. Tegelijkertijd is de opbouw van de zogenaamde dubbele economische cyclus in volle gang. Het is de bedoeling de afhankelijkheid van het buitenland op lange termijn tot een absoluut minimum te beperken.

Voor de economie is het motto: "Koop Chinees".
Beursgenoteerde bedrijven keren terug van buitenlandse beurzen naar Chinese financiële centra doordat de Chinese toezichthouders druk uitoefenen. Peking wil vooral de tech-industrie weghouden van de mogelijkheid om in de greep van buitenlands kapitaal terecht te komen. De regering heeft vorig jaar ook de lokalisatiequota voor staatsbedrijven aangescherpt. Bij openbare aanbestedingen moeten inschrijvers steeds meer componenten tonen die voor 100 procent uit China afkomstig zijn: "Koop Chinees" als opdracht aan de eigen economie. Ook op personeelsgebied worden buitenlandse bedrijven steeds meer gedwongen om Chinees leidinggevend personeel in dienst te nemen.

De auteurs van het CAHR-artikel "Een nieuw onderzoek naar het 'gesloten land'" stellen dat de vroegere afstandelijkheid van het rijk een noodzaak was om China's territoriale en culturele veiligheid te handhaven. In plaats van "afsluiting" omschreven zij het beleid als "eigen baas".

Sommige lezers reageerden zeer kritisch, waardoor de censoren zich in het debat moesten mengen, meldt het Chinese dagblad "Lianhe Zaobao" uit Singapore. In sommige commentaren werden de historici ervan beschuldigd het propagandabureau van de regering te zijn om de trend van het heden historisch te rechtvaardigen.

De angst van de machthebbers om hun macht te verliezen
Maar in feite voelt de moderne vorm van "eigen baas" voor veel Chinezen meer als compartimentering. Via een privé WeChat-account reageerde een gebruiker op het bericht met een eigen essay. Het kernpunt van de kritiek: het gaat niet om nationale veiligheid, zoals de Ming- en Qing-keizers ook propageerden, maar om de angst van de heersers om hun macht te verliezen. "Iedereen met een beetje gezond verstand kan het verschil zien," schreef de auteur. Binnen een dag was het stuk 100.000 keer gelezen voordat de censuur ingreep en de tekst verwijderde en verbood.

De enige regerende Communistische Partij verwerpt categorisch de beschuldiging van 'het los maken'. Het officiële standpunt is dat China zich openstelt voor het buitenland. In werkelijkheid wordt deze bewering echter tegengesproken door het beleid van Peking. Eisen voor het bedrijfsleven en de industrie zijn slechts één kant van de medaille. De massale ingrepen in het onderwijs voor kinderen, jongeren en volwassenen die beter Engels willen leren zijn evenzeer een ommekeer.

Xi's boek in plaats van Engelse taal
Vorig jaar besloten de autoriteiten van Shanghai, de meest internationale metropool van China, een einde te maken aan de examens Engels in de plaatselijke lagere scholen. In plaats daarvan werd "Xi Jinping's Thoughts on Socialism with Chinese Characteristics for a New Era" toegevoegd aan het lesprogramma voor de jongste leerlingen - een boek met de intellectuele ontboezemingen van het staatshoofd, waarvan de heftige internationale marketing doet denken aan de hype rond de Mao-bijbel in de jaren zestig en zeventig.

Dit werd gevolgd door de landelijke sluiting van duizenden particuliere onderwijsinstellingen die de bevolking van het land decennialang de mogelijkheid hadden geboden vreemde talen - vooral Engels - te leren buiten het staatsonderwijs om. Sommige mensen in het land becommentarieerden het offensief cynisch als "China's grote sprong terug in de tijd". Vooral omdat het Engels aan het begin van de eeuw nog steeds door de overheid werd gepropageerd als de sleutel tot China's economische opkomst.

"Wat we momenteel meemaken is een ideologische radicalisering van het land ten koste van zijn economische, sociale en culturele opening," zegt de in Berlijn gevestigde journalist en auteur Qin Liwen, wiens werk zich richt op de politieke ontwikkeling van China. "Een beoogd neveneffect van dit beleid is ook een gestaag groeiend nationalisme in het land."

Nationalisme in opkomst
De uitingen van dit nationalisme zijn soms radicaal, zoals een recent voorbeeld van een school in Liupanshui in de provincie Guizhou liet zien. Als onderdeel van een militaire training op school over nationale defensie, scandeerden de tieners: "Kill, kill, kill." Tegelijkertijd zwoeren zij in koor iedereen te doden die de Communistische Partij durfde uit te dagen, waar ook ter wereld.

Ook de arrestatie van een Chinese vrouw in Suzhou, die voor een fotosessie een Japanse kimono droeg en hierna urenlang werd ondervraagd, zorgde voor opschudding. Later verklaarden de autoriteiten dat iedereen kan dragen wat hij/zij wilde, maar ze adviseerden voorzichtig te zijn bij de keuze van kleding om derden niet te provoceren.

Buitenlanders worden steeds vaker de deur gewezen wanneer zij willen inchecken in hotels buiten de grote steden. Sommigen melden dat zij de laatste jaren regelmatig onbedoeld en tegen hun zin verwikkeld raken in flinke discussies over de houding van het Westen tegenover de Volksrepubliek China. Het groeiende nationalisme in combinatie met het rigoureuze zero covid beleid zorgt ervoor dat veel buitenlanders het land verlaten.

"Nationalisme bestaat natuurlijk ook in andere landen," zegt publicist Qin. "Maar in een dictatuur is er geen sociaal tegenwicht. Zolang het nationalisme het Chinese leiderschap steunt, zal het dit aanmoedigen en kalmerende stemmen afsnijden. In een dergelijk klimaat vermenigvuldigt het nationalisme zich veel sneller omdat er geen sociaal evenwicht  is."