Abortus in de VS: 'waarom Roe vs Wade moet worden verdedigd'

"Abortus is een diep morele kwestie waarover Amerikanen sterk tegenstrijdige meningen hebben." Zo begint een ontwerpadvies van Associate Justice Samuel Alito, dat op 2 mei 2022 uitlekte van het Amerikaanse Hooggerechtshof. Indien dit advies wordt bekrachtigd, zou dit oordeel de eerdere beslissingen van het Hof om het recht op toegang tot abortus vast te stellen, terzijde schuiven. In de woorden van Alito, "de bevoegdheid om abortus te reguleren moet worden teruggegeven aan de mensen en hun gekozen vertegenwoordigers". Het oordeel van het Hof berust op een strikt historische uitleg van de Amerikaanse grondwet: "De grondwet verwijst niet naar abortus, en geen enkele grondwettelijke bepaling beschermt een dergelijk recht impliciet." Deze merkwaardige tekst stelt abortus herhaaldelijk gelijk met moord.

De "Due Process"-clausule van het 14e Amendement op de Grondwet is de belangrijkste grondslag geweest voor het recht van Amerikaanse vrouwen op een abortus. Dat amendement van 1868 werd aangenomen in de periode van de Amerikaanse Wederopbouw, toen de bevoegdheden van de staten aan bepaalde beperkingen werden onderworpen.

Het doel van het amendement was te voorkomen dat staten de vrijheden van hun burgers al te zeer zouden inperken. Die waarborg van persoonlijke vrijheid, zo had het Hooggerechtshof eerder geoordeeld, betrof ook zwangere vrouwen, die onder bepaalde voorwaarden, een abortus wilden laten uitvoeren.

Alito verwierp die redenering. Hij betoogde dat een recht dat niet in de Grondwet wordt genoemd, alleen kan worden beschermd als kan worden aangetoond dat het diepe wortels heeft in de geschiedenis en de traditie van de natie. Abortus voldoet niet aan die voorwaarde. Erger nog, Roe was een oefening in "ruwe rechterlijke macht", het "kortsluitte het democratisch proces", en het was "gruwelijk verkeerd" vanaf het allereerste begin. Het was nu tijd, volgens Alito, "om de geschiedenis recht te zetten".

Wat zo schokkend, onmenselijk en irrationeel is aan dit ontwerpadvies van Alito is dat het Hooggerechtshof zijn advies baseert op een 18e eeuws document dat geen enkel zicht kan hebben op de realiteit van de 21e eeuw voor vrouwen. Geschiedenis en traditie kunnen worden gerespecteerd, maar zij mogen slechts gedeeltelijke gidsen zijn. De wet moet in staat zijn zich aan te passen aan nieuwe en voorheen onvoorziene problemen en benarde omstandigheden.

Hoewel Alito een uitputtende juridische omschrijving van abortus geeft, gaat hij volstrekt voorbij aan de gezondheid van vrouwen die vandaag de dag een abortus wensen. Onbedoelde zwangerschap en abortus komen over de hele wereld voor. Wereldwijd zijn er jaarlijks ongeveer 120 miljoen onbedoelde zwangerschappen. Daarvan eindigt drievijfde in een abortus. En daarvan wordt naar schatting 55% veilig gedaan, dat wil zeggen uitgevoerd volgens een medisch aanbevolen methode en door een opgeleide hulpverlener. Dit betekent dat 33 miljoen vrouwen een onveilige abortus ondergaan, waarbij hun leven in gevaar wordt gebracht doordat wetten de toegang tot veilige abortusmogelijkheden beperken.

In de VS is het percentage onbedoelde zwangerschappen onder zwarte vrouwen twee keer zo hoog als onder niet-Spaanse blanke vrouwen. En het moedersterftecijfer voor zwarte vrouwen, waarvan een groot deel door een onveilig uitgevoerde abortus wordt veroorzaakt, is bijna drie keer zo hoog als voor blanke vrouwen. Deze scherpe verschillen tussen ras en klasse vereisen dringend oplossingen, niet nog meer wettelijke belemmeringen.

Feit is dat als het Amerikaanse Hooggerechtshof zijn ontwerpbesluit bekrachtigt, hierdoor vrouwen onnodig zullen sterven. De rechters die voor de vernietiging van Roe vs Wade stemmen zullen er niet in slagen om een einde te maken aan abortus, zij zullen er alleen in slagen een einde te maken aan veilig uitgevoerde abortus. Alito en zijn aanhangers zullen het bloed van vrouwen aan hun handen hebben kleven.

De Guttmacher-Lancet Commission on Sexual and Reproductive Health and Rights For All uit 2018 concludeerde dat deze rechten, waaronder het recht op  het veilig kunnen ondergaan van een  abortus en de behandeling van complicaties na een onveilig uitgevoerde abortus, centraal staan in elke opvatting over het welzijn van een vrouw en gendergelijkheid.

De beschikbaarheid van een essentieel pakket van seksuele en reproductieve gezondheidsinterventies zou een fundamenteel recht moeten zijn voor alle vrouwen - waaronder een alles omvattende seksuele voorlichting; toegang tot moderne voorbehoedsmiddelen; veilige abortusmogelijkheden; preventie en behandeling van HIV en andere seksueel overdraagbare ziekten; preventie en behandeling van gender-gerelateerd geweld; advies inzake seksuele gezondheid; en hulp bij onvruchtbaarheid. Wat voor samenleving is de VS geworden wanneer een kleine groep rechters vrouwen, hun gezinnen en hun gemeenschappen, die zij geacht worden te beschermen, schade mag berokkenen?

De weg vooruit is onduidelijk en gevaarlijk. Het betoog van dit Hof wijst op mogelijke toekomstige schendingen van een hele reeks andere burgerrechten, van het homohuwelijk tot het gebruik van voorbehoedsmiddelen. Ondanks dringende verzoeken van een aantal Congresleden, ziet het er niet naar uit dat de regering Biden de uitspraak van Roe vs Wade nog in de wet zal verankeren.

Dat een Hof op het punt staat een gezondheidsbeleid door te drukken dat door slechts 39% van de Amerikaanse bevolking wordt gesteund, is rampzalig. Als het Hof vrouwen het recht op een veilige abortus ontzegt, zal dat een juridische bekrachtiging zijn van de zeggenschap van de overheid over vrouwen - een verbijsterende tegenslag voor de gezondheid en de rechten van vrouwen, een beslissing die wereldwijde gevolgen zal hebben.

Roe v. Wade in het kort
Roe vs Wade is een mijlpaalarrest van het Amerikaanse Hooggerechtshof uit 1973, waarin dit hof een oordeel uitsprak over de toenmalige abortuswetgeving in de Verenigde Staten. Het hof oordeelde dat de meeste wetten die de praktijk van abortus verboden of hiervoor restricties oplegden ongrondwettelijk waren, omdat het hof oordeelde dat het 'recht op abortus' besloten lag in het grondwettelijke 'recht op privacy'. Met dit arrest mochten staten met dergelijke wetgeving deze niet meer handhaven. Het is een van de meest controversiële uitspraken geweest uit de geschiedenis van het Amerikaans Hooggerechtshof.

Jane Roe, een alias voor Norma McCorvey, was een alleenstaande vrouw uit Dallas. Henry Wade was de openbare aanklager van Dallas County. De zaak kwam naar voren in maart 1970 op aansporen van Sarah Weddington, een jonge advocate uit Austin, die van oordeel was dat de toen geldende abortuswetgeving in Texas ongrondwettelijk was in de zin dat ze een aanslag betekende op de privacyrechten van de vrouw. Toen het Hooggerechtshof McCorvey in 1973 gelijk gaf, was ze inmiddels echter reeds bevallen van haar kind, dat afgestaan was aan een kinderloos echtpaar in Dallas. Bij deze adoptie had niemand het nieuwe gezin ingelicht over de band met de nog lopende rechtszaak. Dit kind kwam daar pas achter toen haar werkelijke moeder McCorvey in 1989 verlangde herenigd te worden met haar kinderen.

McCorvey werd in de jaren 1990 een boegbeeld van de pro-life-beweging. De toen 43-jarige McCorvey zou 'tot inkeer gekomen' zijn gekomen na een documentaire over abortus. Ze had naar eigen zeggen 'het licht gezien' en vriendschap gesloten met de evangelische dominee Philip Benham en haar contact met de 40-jarige Connie Gonzales verbroken. Sterker nog, ze deed actief mee in een betoging tegen abortus, euthanasie en het homohuwelijk. In een documentaire, gefilmd kort voor haar overlijden in 2017, verklaarde McCorvey dat ze nog steeds voor abortusrechten was en dat ze de anti-abortusgroepen alleen had gesteund omdat ze ervoor betaald werd.

De uitspraak die het recht op abortus vastlegt, bleef zeer controversieel in de VS. Vooral in de meer conservatieve staten kon men zich hier niet in vinden. Binnen conservatieve groeperingen werd in de daaropvolgende decennia ingezet op een conservatieve meerderheid in het Hooggerechtshof, waardoor Roe v. Wade ongedaan gemaakt zou kunnen worden.

Tijdens het presidentschap van Donald Trump werden drie Hoge Rechters benoemd, waardoor een duidelijke conservatieve meerderheid in het Hooggerechtshof ontstond. In mei 2022 lekten ontwerpadviezen uit van dit Hof, waarin het nationale abortusrecht ongedaan maakt zou worden. De voorgestelde afschaffing van dit recht op abortus zou inhouden dat individuele staten weer op staatsniveau mogen bepalen wat hun wetgeving op het gebied van abortus wordt. In conservatievere staten betekent dit naar verwachting dat de toegang tot veilige abortusmogelijkheden voor vrouwen moeilijker of zelfs onmogelijk wordt, en de begeleiding bij zwangerschappen wegvalt door sluiting van Planned Parenthood klinieken. Het nieuws leidde in Verenigde Staten maar ook daarbuiten tot protesten.