EU-wetgeving richt zich op Big Tech vanwege haatzaaien en desinformatie

Grote techbedrijven zoals Google en Facebook-moeder Meta zullen hun platforms strenger moeten controleren om Europese gebruikers beter te beschermen tegen haatzaaiende taal, desinformatie en andere schadelijke online-inhoud op grond van belangrijke EU-wetgeving die zaterdag werd goedgekeurd.

Ambtenaren van de Europese Unie bereikten een principeakkoord over de Digital Services Act na langdurige slotonderhandelingen die vrijdag van start gingen. De wet zal techbedrijven ook dwingen om het voor gebruikers gemakkelijker te maken problemen te signaleren, zal online advertenties gericht op kinderen verbieden en zal toezichthouders de bevoegdheid geven om niet-naleving te bestraffen met miljardenboetes.

De Digital Services Act, de helft van een herziening van het digitale regelgeving van de 27-lidstaten, draagt bij aan de reputatie van Europa als wereldleider in het beteugelen van de macht van socialemediabedrijven en andere digitale platforms.

"Met de DSA komt er een einde aan de tijd dat grote onlineplatforms zich gedragen alsof ze 'too big to care' zijn", zei EU-commissaris voor Thierry Breton.

Vicevoorzitter van de EU-Commissie Margrethe Vestager voegde daaraan toe dat "we er met de overeenkomst van vandaag voor zorgen dat platforms verantwoordelijk worden gehouden voor de risico's die hun diensten voor de samenleving en burgers kunnen inhouden".

De wet is de derde belangrijke wet van de EU die gericht is tegen de techindustrie, een opmerkelijk contrast met de VS, waar lobbyisten die de belangen van Silicon Valley behartigen er grotendeels in zijn geslaagd federale wetgevers op afstand te houden.

Terwijl het ministerie van Justitie en de Federal Trade Commission grote antitrustzaken hebben aangespannen tegen Google en Facebook, blijft het Congres politiek verdeeld over pogingen om de concurrentie, online privacy, desinformatie en meer aan te pakken.

De nieuwe regels van de EU moeten techbedrijven verantwoordelijker maken voor inhoud die door gebruikers wordt gecreëerd en door de algoritmen van hun platforms worden benadrukt.

De grootste online platforms en zoekmachines, gedefinieerd als met meer dan 45 miljoen gebruikers, zullen extra onder de loep worden genomen.

Breton zei dat ze genoeg stok achter de deur zullen hebben om hun wetten te ondersteunen, waaronder "doeltreffende en afschrikkende" boetes die kunnen oplopen tot 6% van de jaarlijkse wereldwijde inkomsten van een bedrijf, wat voor grote techbedrijven zou neerkomen op miljarden dollars. Herhaalde overtreders kunnen uit de EU worden geweerd, zei hij.

Het EU-parlement en de lidstaten hebben een voorlopig akkoord bereikt. Het moet nog officieel door die instellingen worden goedgekeurd, wat naar verwachting na de zomer zal gebeuren, maar geen politieke problemen zal opleveren. De regels zullen dan pas 15 maanden na die goedkeuring van toepassing worden, of 1 januari 2024, als dat later is.

"De DSA is niets minder dan een paradigmaverschuiving in de regelgeving voor technologie. Het is de eerste grote poging om regels en normen vast te stellen voor algoritmische systemen in digitale mediamarkten", zegt Ben Scott, een voormalig adviseur van Hillary Clinton die nu uitvoerend directeur is van de belangengroep Reset.

De noodzaak om Big Tech effectiever te reguleren kwam scherper in beeld na de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016, toen Rusland sociale mediaplatforms gebruikte om te proberen kiezers te beïnvloeden. Techbedrijven als Facebook en Twitter beloofden desinformatie hard aan te pakken, maar de problemen zijn sindsdien alleen maar verergerd. Tijdens de coronapandemie ontstond er een ware stortvloed aan desinformatie over gezondheid op en opnieuw traden de bedrijven traag op, nadat ze geruime tijd hadden toegestaan dat 'anti-vaccin' onwaarheden op hun platforms konden gedijen.

Volgens de EU-wet kunnen regeringen bedrijven verzoeken een breed scala aan illegale inhoud te verwijderen, waaronder materiaal dat terrorisme, seksueel misbruik van kinderen, haatzaaiende taal en commerciële oplichterij propageert. Sociale-mediaplatforms zoals Facebook en Twitter zouden gebruikers instrumenten moeten aanreiken om dergelijke inhoud op een "gemakkelijke en doeltreffende manier" te markeren, zodat deze snel kan worden verwijderd. Online marktplaatsen zoals Amazon zouden hetzelfde moeten doen voor onbetrouwbare producten, zoals nagemaakte sneakers of onveilig speelgoed.

Deze systemen zullen zo worden gestandaardiseerd dat ze op elk online platform op dezelfde manier werken.

De Duitse minister van Justitie zei dat de regels de vrijheid van meningsuiting online zullen waarborgen door ervoor te zorgen dat sites hun beslissingen over het verwijderen van berichten kunnen herzien. Tegelijkertijd zullen zij moeten voorkomen dat hun platformen worden misbruikt, aldus Marco Buschmann.

"Doodsbedreigingen, agressieve beledigingen en het aanzetten tot geweld zijn geen uitingen van vrije meningsuiting, maar eerder aanvallen op het vrije en open gesprek," zei hij.

Techbedrijven, die in Brussel verwoed hadden gelobbyd om de wetgeving af te zwakken, reageerden voorzichtig.

Twitter zei dat het de regels "in detail" zou bekijken en dat het "slimme, vooruitstrevende regelgeving steunt die een evenwicht vindt tussen de noodzaak om online schade aan te pakken en de bescherming van het open internet".

TikTok zei dat het wacht op de volledige details van de wet, maar "het doel te ondersteunen om de aanpak van online content kwesties te harmoniseren en verwelkomen de focus van de DSA op transparantie als een middel om verantwoording te tonen."

Google zei zich te verheugen op "samenwerking met beleidsmakers om de resterende technische details in orde te brengen, zodat de wet voor iedereen werkt". Amazon verwees naar een blogpost van vorig jaar waarin het zei blij te zijn met maatregelen die het vertrouwen in online diensten vergroten. Facebook heeft niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

De Digital Services Act verbiedt advertenties gericht op minderjarigen, evenals advertenties op basis van het geslacht, de etniciteit of de seksuele geaardheid van gebruikers. De wet verbiedt ook misleidende technieken die bedrijven gebruiken om mensen over te halen tot impulsieve acties, zoals zich inschrijven voor diensten waar je je gemakkelijk kunt inschrijven, maar waar je je moeilijk kunt afmelden.

Om aan te tonen dat zij vooruitgang boeken bij het beperken van deze praktijken, zouden techbedrijven jaarlijks risicobeoordelingen van hun platforms moeten uitvoeren.

Tot nu toe hadden de regelgevers geen toegang tot de interne werking van Google, Facebook en andere populaire diensten. Maar onder de nieuwe wet zullen de bedrijven transparanter moeten zijn en aan regelgevers en onafhankelijke onderzoekers informatie moeten verstrekken over de inspanningen om inhoud te modereren. Dit zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat YouTube gegevens moet verstrekken over de vraag of zijn aanbevelingsalgoritme gebruikers naar meer Russische propaganda heeft geleid dan normaal.

Om de nieuwe regels te handhaven, zal de uitvoerende Commissie van de EU naar verwachting meer dan 200 nieuwe personeelsleden aanwerven. Om dit te bekostigen, zullen techbedrijven een "toezichtvergoeding" moeten betalen.

Volgens deskundigen zullen de nieuwe regels waarschijnlijk tot navolging leiden bij overheden in andere landen, terwijl techbedrijven ook onder druk zullen komen te staan om de regels ook buiten de grenzen van de EU in te voeren.

"Als Joe Biden op het podium staat en zegt: 'Goh, waarom verdienen Amerikaanse consumenten niet dezelfde bescherming als Google en Facebook aan Europese consumenten geven', zal het voor die bedrijven moeilijk worden om de toepassing van dezelfde regels elders te ontkennen", aldus Scott.

Maar het is onwaarschijnlijk dat ze dat vrijwillig zullen doen, zegt Zach Meyers, senior research fellow bij de denktank Centre for European Reform. Er staat gewoon te veel geld op het spel als een bedrijf als Meta, dat eigenaar is van Facebook en Instagram, wordt beperkt in de manier waarop het reclame kan richten op specifieke groepen gebruikers.

"De grote techbedrijven zullen zich hevig verzetten tegen de invoering van soortgelijke regels in andere landen, en ik kan me niet voorstellen dat de bedrijven deze regels vrijwillig buiten de EU zullen toepassen," aldus Meyers.

De EU bereikte vorige maand een afzonderlijke overeenkomst over haar Digital Markets Act, een wet die de marktmacht van techreuzen moet beteugelen en ervoor moet zorgen dat zij hun kleinere rivalen eerlijk behandelen.

In 2018 zette de Algemene Verordening Gegevensbescherming van de EU de wereldwijde norm voor de bescherming van de privacy van gegevens vastgesteld, hoewel er kritiek op is geuit omdat de verordening niet effectief zou zijn in het veranderen van het gedrag van techbedrijven. Een groot deel van het probleem draait om het feit dat de belangrijkste privacytoezichthouder van een bedrijf zich bevindt in het land waar het Europese hoofdkantoor is gevestigd, wat voor de meeste techbedrijven Ierland is.

Ierse toezichthouders hebben tientallen onderzoeken naar gegevensbescherming geopend, maar hebben slechts voor een handvol daarvan een uitspraak gedaan. Critici zeggen dat het probleem is dat er te weinig personeel is, maar de Ierse toezichthouder zegt dat de zaken complex zijn en tijdrovend zijn.

EU-functionarissen zeggen dat ze van die ervaring hebben geleerd en de Commissie zullen aanstellen als handhaver voor de Digital Services Act en Digital Markets Act.