Rusland en Oekraïne: vragen en antwoorden over de situatie aan de grens

De situatie aan de grens tussen Oekraïne en Rusland is erg zorgwekkend. Er is veel contact tussen diplomaten, militairen en regeringsleiders om te voorkomen dat de spanningen hoger oplopen.

Waar gaan de gesprekken over? Welke maatregelen worden er genomen? En wat doet Nederland? We beantwoorden een aantal belangrijke vragen.

Wat gebeurt er aan de grens tussen Rusland en Oekraïne? ( stand 24 januari 22.59 uur)
Sinds een aantal maanden verzamelt Rusland steeds meer troepen langs de grens van Oekraïne. En er zijn veel Russische militairen in Belarus. Ook rondom de Krim in de Zwarte Zee ten zuiden van Oekraïne is er meer activiteit van Russische marineschepen.

Rusland heeft de Krim sinds 2014 illegaal geannexeerd (in bezit genomen). In het oosten van Oekraïne wordt sinds 2014 gevochten. Op 17 juli 2014 werd hier vlucht MH17 neergehaald, waarbij alle 298 slachtoffers – onder wie 196 Nederlanders – om het leven kwamen. De Nederlandse regering heeft drie doelen gesteld: waarheidsvinding, gerechtigheid en rekenschap. Hier werkt Nederland tot op de dag van vandaag hard aan, met steun van de internationale gemeenschap.

Er is in Oost-Oekraïne officieel sprake van een staakt-het-vuren, maar er wordt nog veel geschoten en er vallen ook doden. Ook een misverstand of ongeluk kan tot nieuw geweld leiden. Er is daarom veel contact tussen diplomaten, militairen en regeringsleiders om te voorkomen dat de spanningen hoger oplopen.

Hoe is het huidige conflict tussen Rusland en Oekraïne ontstaan?
Tot 1991 maakten Oekraïne en Rusland allebei deel uit van de Sovjet-Unie. In 1991 besloten de leiders van Belarus, Oekraïne en Rusland gezamenlijk dat de Sovjet-Unie werd opgeheven. Oekraïne en Rusland werden daarmee onafhankelijke landen.

Omdat Rusland en Oekraïne allebei onderdeel waren van de Sovjet-Unie, hadden beide landen kernwapens. In 1994 is afgesproken dat Oekraïne zijn kernwapens aan Rusland zou geven. In ruil daarvoor zou Rusland de onafhankelijkheid van Oekraïne garanderen. In 2014 trad er na grootschalige protesten in Oekraïne een nieuwe regering aan. Vlak daarna annexeerde Rusland de Krim. Ook steunt Rusland sinds 2014 opstandelingen in het oosten van Oekraïne (Donetsk en Loehansk).

Steeds meer Oekraïners willen dat Oekraïne lid wordt van de NAVO en de EU. Ook de Oekraïense regering is daar voorstander van. Rusland is het hier niet mee eens en eist dat Oekraïne nooit lid mag worden van deze organisaties. In 2014 sloot Oekraïne een associatieovereenkomst met de EU: op veel gebieden wordt er nauwer samengewerkt. Het betekent niet dat Oekraïne lid wordt van de EU.

Ook Oekraïne en de NAVO werken nauw samen. Die samenwerking is hechter geworden na de illegale annexatie van de Krim in 2014. De NAVO helpt Oekraïne bijvoorbeeld om zijn defensie te versterken. Onder andere op het gebied van cyberveiligheid.

Wat zijn de standpunten van Nederland?
Nederland maakt zich grote zorgen over de spanningen aan de grens van Oekraïne en Rusland. Het is belangrijk om te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt. We moeten daarom met Rusland blijven praten. Tegelijkertijd moeten we met de EU en de NAVO duidelijk maken dat nieuwe agressie van Rusland serieuze gevolgen kan hebben. Zo is er met andere EU-landen afgesproken dat er sancties kunnen worden opgelegd.

De eisen van Rusland over NAVO-uitbreiding en het terugtrekken van wapens uit heel Oost-Europa zijn voor de NAVO, de EU en voor Nederland niet acceptabel. Wel is het goed om het met Rusland te hebben over de zorgen die het land heeft. Ook kunnen we dan afspraken maken over bijvoorbeeld militaire oefeningen en de aanwezigheid van bepaalde raketten in Oost-Europa. Of Oekraïne toe kan treden tot de NAVO is een vraag voor Oekraïne en de 30 bondgenoten van de NAVO. Nederland denkt dat het land in de toekomst kan toetreden, maar is van mening dat Oekraïne op dit moment niet aan de voorwaarden voor toetreding voldoet.

Wat is de rol van Nederland in deze situatie?
Het ministerie van Buitenlandse Zaken zet zich wereldwijd in om samen met andere landen gesprekken te voeren over de situatie. Bijvoorbeeld binnen de NAVO, de EU en Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). Want samen staan we sterker.

In Genève, Brussel, Wenen en Moskou zijn al gesprekken gevoerd met Rusland over de huidige situatie. Er wordt dus veel overlegd, en met een duidelijk doel: om te voorkomen dat de spanningen hoger oplopen. Nederland steunt deze gesprekken en blijft er actief aan bijdragen. Een open gesprek met Rusland is belangrijk, juist bij kwesties waar wij het niet over eens zijn. Ook zorgen we er met andere landen voor dat we goed voorbereid zijn als de situatie verslechtert.

Zo stuurt Nederland twee F-35 jachtvliegtuigen naar NAVO-bondgenoot Bulgarije. Die zullen worden ingezet om onbekende vliegtuigen boven het NAVO-verdragsgebied te onderscheppen. Zie hiervoor de Kamerbrief ‘Nederlandse bijdragen aan de versterking van de NAVO afschrikking en verdediging’ (20 januari). Ook staat Nederland ervoor open zorgvuldig te kijken naar het leveren van defensieve militaire steun aan Oekraïne.

Premier Rutte en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken zullen Oekraïne binnenkort bezoeken. Onder meer om te laten zien dat Nederland de landsgrenzen en onafhankelijkheid van Oekraïne steunt.

Wat betekent de situatie voor Nederlanders in Oekraïne?
De kleurcode voor Oekraïne is voor sommige delen van het land oranje: alleen voor echt noodzakelijke reizen. En een aantal gebieden zijn rood: reis er niet naartoe. Evacuatie is voor Nederlanders niet aan de orde. Nederlanders kunnen op dit moment zelf het land verlaten, bijvoorbeeld met de auto, trein of via commerciële vluchten. Wel houdt het team op de ambassade de situatie nauwlettend in de gaten.

Ben je in Oekraïne? Dan is het belangrijk om je verblijf te registreren bij de Informatieservice van Buitenlandse Zaken. Zo weten wij dat je in het land bent, en blijf je geïnformeerd over de laatste ontwikkelingen. Want de situatie in Oekraïne kan snel veranderen.

• Rood: niet reizen De kleurcode van het reisadvies voor de Oekraïense gebieden Donetsk, Loehansk en de Krim is rood. Dit betekent dat het te gevaarlijk is om naar deze delen van Oekraïne te reizen. Wat je situatie ook is: ga er niet naartoe.

  Ga je toch naar deze gebieden? Dan is dit je eigen verantwoordelijkheid. Het ministerie van Buitenlandse Zaken kan je niet of waarschijnlijk niet helpen als je in de problemen komt.

• Oranje: alleen noodzakelijke reizen De kleurcode van het reisadvies voor de rest van Oekraïne is oranje. In verband met de onzekere situatie wordt geadviseerd eventuele reizen uit te stellen. Als je in Oekraïne bent ga dan na of het nog steeds echt noodzakelijk is dat je daar verblijft en vertrek anders.

  Ga je toch naar Oekraïne? Dan is dit je eigen verantwoordelijkheid. Bereid je goed voor. Het ministerie van Buitenlandse Zaken kan je niet of waarschijnlijk niet helpen als je in de problemen komt.